Wiesiółka (Wissulke)

[Klejna-Wendt]

Witam.
Niedaleko Wałcza jest miejscowość Wiesiółka. Poszukuję zdjęć, rysunków etc. dworu i kościoła w Wiesiółce. Dwór murowany powstał w 1898 na miejscu drewnianego. Kościół drewniany ufundowany przez Annę Schwander zd. Klejna w 1775 roku, a zniszczony został w 1945.

Może ktoś wie jak dotrzeć do informacji na temat Franciszka Klejna (burgrabia wałecki w latach 1772-1779) i Daniela Simon (burmistrza Nowego Wałcza w 1655 r.) Zajmuję się rodzinną genealogią, a Ci wyżej wymieniani to przodkowie. Księgi parafialne od 1523 roku przekopałem wzdłuż i wszerz. Akta ziemskie Wałcza tak samo. Jestem właśnie w trakcie "przekopywania" dokumentów w Geheim Pruessische Kulturbesitz Archiv w Berlinie. Niemcy mają miliony razy więcej dokumentów z tych terenów.

Serdecznie pozdrawiam
Piotr Klejna-Wendt
Bydgoszcz

[marasxt]

Proponuję księgi parafialne, a jeśli szukałeś w archiwach państwowych to poszukaj jeszcze w diecezjalnych i w archidjecezjalnych, a także w monografiach i spisach dot. danego terenu. Możesz także poprosić Waldka aby poznał Cię ze swoim dziadkiem, który tam przebywał, jak mnie pamięć nie myli, w czasie drugiej wojny (Waldek to mój kolega z podstawówki zalogowany na tym forum pod nickiem Waldek).

[adam]

Zdjęcie lemieszarni-kuźni, która już nie istnieje, a znajdowała się w Wiesiółce zamieściłem wcześniej w temacie: okoliczne miejscowości. Wkrótce zamieszczę informacje jakie udało mi się znaleźć na temat Wiesiółki. Pozdrawiam.

[adam]

Znalazłem parę informacji na interesujący Pana temat. Pisownię imion i nazwisk pozostawię jak w oryginale.

Rodzina Kleina jest podana jako bez wątpienia niemiecka rodzina szlachecka. Rodzina Klein otrzymała w 1662 r. tytuł szlachecki za odwagę w czasie wojny, pod warunkiem, że pozostanie ona przy wyznaniu katolickim. W 1666 roku porucznik von Klein nabywa majątek gratyfikacyjny Wiesiölke (Wissulken). W 1734 r. starosta ujski wśród pięciu posłańców w sprawie burmistrza z Jastrowia (Jastrow) wymienia szlachcica Johanna Ludwika Kleina. Grób rodzinny rodziny Kleina znajduje sie w kościele w Skrzatuszu (Schrotz). Burgrabia Franz von Kleina jeszcze w 1775 r. był tytularnym właścicielem mąjatku gratyfikacyjnego w Wiesiółce (Wissulken), wycenionym na 10 000 talarów, chociaż umownie już w 1771 roku odsprzedał On swojemu zięciowi Franzowi von Schwander. W owym czasie Wiesiółka (Wissulken) była prawie nie zamieszkana. Jeszcze w 1800 r. w Wiesiółce mieszkała wdowa von Schwander.

Mam nadzieję, że informacje te okażą się dla Pana interesujące. Pozdrawiam.

[adam]

Wissulke, wcześniej Wiesiółka, Visuhlken, nazwy te pochodzą od słowa wioseczka, była majątkiem gratyfikacyjnym. Okolice tej miejscowości były już od bardzo dawnych czasów zamieszkałe, w 1884 r. były one szczegółowo przebadane przez niemieckich archeologów. Na nowo miejscowość ta została zasiedlona w 1586 r. a od 1593 r. była majatkiem gratyfikacyjnym. W nowo założonym majątku osiedlony został szlachcic Stanislaus Przeslawski, dokonał tego zastępca starosty z Drawska Marcin Ulanowski na życzenie nieobecnego w tym czasie starosty wałeckiego Johanna von Gostomskiego. Tenże Przeslawski, późniejszy zastępca starosty wałeckiego w latach 1600, 1603, 1610 prowadził spory graniczne z Lubianką, Krempskiem i Czechyniem. W roku 1611 szlachcic Andrzej Jezconkowski odkupił młyn w Wiesiółce od młynarza Franza Knola . W 1612 r. majątek przechodzi na wlasność zięcia Przeslawskiego, Wilkoslawskiego i Jego żonę Agnieszkę Przeslawską. Jeszcze w 1629 r. Agnieszka Przeslawska, bedąc wdową, była w sporze z sołtysem z Głowaczewa o odławianie ryb w jeziorze w Dobinie. W 1647 r. inna właścicielka majątku także wdowa, Pani von Potalecka była w sporze z Kosciołem w Skrzatuszu, ponieważ ksiądz ze Skrzatusza siłą próbował ściągnać podatki należące się Kościołowi. W 1666 r. właścicielem był Piotr Potalecki także uwikłany w spór z Kościołem w Skrzatuszu, był On synem lub bratem wcześniej wspomnianej wdowy von Potalecki. Od Niego też majątek ten odkupuje polski porucznik von Klejna. Jego syn Franciszek von Klejna, wcześniej w służbie w polskim wojsku, później burkgrabia, otrzymal 30 grudnia 1738 r. nadanie własności, a Jego żona otrzymała nadanie to 24 stycznia 1749 r. W roku 1771 majątek ten odkupuje od burkgrabi, Jego zięć Franciszek von Schwander za 6666 talarów i 16 groszy i płaci roczny podatek w wysokosci 12 talaröw. Majątek gratyfikacyjny był własnością na okres życia i przy zmianie właściciela musiał być nadawany nowy akt własności. W 1795 r. majątek ten przejmuje wdowa von Schwander i w 1798 r. jest on wyceniony na 10 000 talarów. Jeszcze w 1805 wdowa ta jest właścicielką, lecz mieszka w Prusach południowych. W 1808 r. Wiesiölke kupuje Carl Heinrich Blümecke za 10 000 talarów. W 1826 r po Jego śmierci majątek przejmuje wdowa po nim Charlotte Elisabeth ur. Büttner. Po Jej śmierci w 1832 r rodzeństwo Jej zatrudnia tam zarządcę. Nastepnymi właścicielami byli: w 1844 Plötz, jednocześnie właściciel młyna, w 1856 r. kupiec Herz, w 1858 przedsiębiorca okrętowy z Hamburga Glomann, w 1868 r. Klein, w 1881 r Lehmann, w 1883 r. von Klein, w 1898 r. Raufch, w 1900 r. rentier Hermann Raft z Bromberg.
W katastrze z 1773 r wpisanych było 7 wölek, młyn i 22 budynki mieszkalne. Do 1808 r. Wiesiółka była wpisywana jako majątek gratyfikacyjny. W 1829 r. określany jest jako majątek rycerski, jednak z powodu zadłużenia staje się majątkiem rycerskim dopiero w 1880 r. Ma on wielkość około 1500 morg i posiada gorzelnie parową. W 1829 r. w Wiesiółce znajdował się folwark, młyn wodny, kuźnia, browar, 14 chłopów urzędowych, 3 lokatorów przymusowych, oraz ewangelicki dom modlitewny znajdujący się w mieszkaniu. Po przeprowadzeniu regulacji rolnej, 1/3 dotychczasowych gruntów zostala chłopom odebrana i zastapiona rentą. Zastąpienie pańszczyzny rentą wobec majątku nastapiło w 1851 r.

[Radko]

Dworek zwany przez miejscowych Pałacem dawna siedziba PGR-u nadal stoi i przeszedł w ręce prywatne co pozwoliło ocalić resztki dawnego majątku ziemskiego.

[ida]

Moja koleżanka mieszka w pałacu w Wiesiółce, ma na nazwisko Mędryk. Myślę, że jej rodzice wiedzą coś na temat tej wsi.

[wojtaq]

Cytat z mojego własnego opracowania na potrzeby rajdu motocyklowego:

"W zakrystii kościoła (Skrzatusz) przechowywana jest kolekcja staropolskich portretów trumiennych przedstawiających pośmiertne konterfekty członków okolicznych rodzin szlacheckich. Jest wśród nich podobizna starszego mężczyzny z długimi włosami i koronkowym żabotem, cudzoziemca wyróżniającego się w gronie podgolonych czubów kontuszowej szlachty. To Jerzy Klejna, dragon pruski, pogromca Kozaków, Tatarów, Rosjan, Szwedów, Siedmiogrodzian i Turków, który w 1662 r. na wniosek króla Jana Kazimierza został nobilitowany przez Sejm za zasługi wojenne i otrzymał herb Wilcza Głowa. Od tegoż króla Klejna dostał również majątek Wiesiółka pod Skrzatuszem, gdzie osiadł z żoną Anną, córką burmistrza z Nowego Wałcza, z którą miał sześcioro dzieci. Gdy w 1689 r. zmarł, jego utrudzone licznymi bojami ciało złożono do grobu pod posadzką skrzatuskiej świątyni."

[pavvlo]

Informacja: Posty związane ze Skrzatuszem (Schrotz), znajdujące się wcześniej w tym wątku, zostały przeniesione do nowo utworzonego tematu » viewtopic.php?f=4&t=1207

[damekc9]

Witam! Mieszkam w Wiesiółce (koło Wałcza) i chciałbym się trochę więcej dowiedzieć o mojej miejscowości. Interesują mnie szczególnie informacje (te które były na forum przeczytałem, chciałbym wiedzieć coś więcej) na temat pałacu znajdującego się w Wiesiółce a także nieistniejącego już kościoła, jakieś rysunki, plany, zdjęcia itp. całej wsi lub tych wybranych obiektów. A jeśli takowych nikt by nie posiadał to prosiłbym o wskazanie instytucji gdzie można takie zdobyć. Z góry dziękuję za pomoc :)

[adam]

W 1647 r. doszło do incydentu pomiędzy wysłannikiem zbierającym daninę dla kościoła w Skrztatuszu a właścicielką Wiesiółki von Pokłatecką. Po przybyciu wysłannika do wsi, von Pokłatecka zaprosiła go na śniadanie i kazała zapakować na jego wóz 4 mendle zboża. Podczas jego odjazdu kazała sobie pokwitować zapłacenie daniny, zamiast 4 mendli zboża, pobornik zorientowawszy się w próbie oszustwa nie podpisał pokwitowania i odjechał ze zbożem. Na to von Pokłatecka w pościgu wysłała swojego brata i służącego. Ci dogonili poborcę jeszcze we wsi i von Pokłatecki szablą zmusił do zatrzymania się uciekającego a służący ściągnął go z wozu rzucając na ziemię. Pozwolili mu odjechać dopiero po odebraniu zboża.

[adam]

Kościół drewniany ufundowany przez Annę Schwander zd. Klejna w 1775 roku, a zniszczony został w 1945.

Nigdzie nie mogę znaleźć informacji o tym, w Wiesiółce chyba nie było kościoła.

[Klejna-Wendt]

Kościołek w Wiesiółce istniał. Był ufundowany przez moja prababkę Anne Szwander Klejnowa w 1778. W 1945 roku sowiecka bomba trafiła w drewniany kościołek i został się po nim tylko fundament. Jeśli dysponuje ktoś rysunkami lub zdjęciami kościoła będę wdzięczny za info. W miejscu obecnego pałacu stał dwór drewniany wybudowany przez Klejna w 1668 r. Rozebrany około 1840 i na tym miejscu postawiono obecny pałac. Jeśli ktoś dysponuje info na temat drewnianego dworu także będę bardzo wdzięczny. Pozdrawiam.

[adam]

Być może to się zgadza, ale przedwojenni mieszkańcy Wiesiółki śluby swoje zawierali w Skrzatuszu. Zresztą ma to też swoje wytłumaczenie.

[Klejna-Wendt]

Mieszkańcy Wiesiółki brali śluby i chrzcili dzieci w Skrzatuszu w XVII, XVIII i XIX wieku. Nawet wtedy kiedy istniał ''kościół'' w Wiesiółce. Dlatego, że w Wiesiółce była bardziej ''kapliczka'' niż kościół.

[nowy]

Dużo cennych informacji pod wskazanym linkiem...

http://www.deutsch-krone.com/wissulke.htm‎

[pilot]

Witam! Mieszkam w Wiesiółce (koło Wałcza) i chciałbym się trochę więcej dowiedzieć o mojej miejscowości. Interesują mnie szczególnie informacje (te które były na forum przeczytałem, chciałbym wiedzieć coś więcej) na temat pałacu znajdującego się w Wiesiółce a także nieistniejącego już kościoła, jakieś rysunki, plany, zdjęcia itp. całej wsi lub tych wybranych obiektów. A jeśli takowych nikt by nie posiadał to prosiłbym o wskazanie instytucji gdzie można takie zdobyć. Z góry dziękuję za pomoc :)

[lukaszglinek]

Dosyć ładnie :)

[pilot]

Odręczny plan Wissulke z 1945r.

[pilot]

Wspomnienia z dzieciństwa Ernesta Brose z Wissulke, opisane przez Marię Quintus.

[pilot]

Tłumaczenie wspomnień Ernesta Brose z Wissulke.

[wojtaq]

Kościołek w Wiesiółce istniał. Był ufundowany przez moja prababkę Anne Szwander Klejnowa w 1778. W 1945 roku sowiecka bomba trafiła w drewniany kościołek i został się po nim tylko fundament.(...)

Z całym szacunkiem dla Twoich antenatów, w ich dobrach funkcjonował jedynie dom modlitewny (das Bethaus). Potwierdza to, odnoszący się do 1829 roku, zapis w publikacji Petera Pfeilsdorffa: „Heimatbuch des Kreises Deutsch Krone“ (Deutsch Krone, 1922). W komentarzach zamieszczonych wcześniej, gdzie cytowana jest strona dawnych mieszkańców Wissulke, można przeczytać krótką informację o tym budynku ilustrowaną zdjęciem. Znajdował się przy "górnej drodze dojazdowej" do majątku, w odległości ok. 200 metrów od pałacu. Autor notatki Joachim Schulz z Emsland wywodzi, iż powszechna służebność domu modlitwy wynikała z woli właścicieli dóbr. Na fotografii widnieją resztki fundamentów, co potwierdza wiedzę autora tekstu i zdjęcia.

Byłem w Wiesiółce zeszłej niedzieli 15.03.2020, lecz nie zdołałem odszukać tej lokalizacji. Niemniej wycieczka zakończyła się drobnym sukcesem, ponieważ na starym cmentarzu trafiłem na pomnik będący, jak sądzę, rodzajem lapidarium poświęconego panom na Wissulke oraz czytelny nagrobek jednego z ostatnich właścicieli. Niebawem opublikuję ilustrowaną relację z poszukiwań.

[Kanclerz]

@wojtaq I ja czekam na Twoją relację. Przejeżdżałem wczoraj przez Wiesiółkę i Czaplę. W okolicy ładnie oznaczony został cmentarz rodziny Krüger:

[wojtaq]

Kanclerz (także inni oczekujący), przepraszam za zwłokę i dokonam próby rehabilitacji. Sami zapewne to znacie, jak długo niekiedy trzeba czekać na wenę. Wreszcie przyszła!

Większą część moich przygód z historią rozpoczynam od... cmentarzy. Czyli od d**y strony, jak można byłoby zrazu pomyśleć. Wbrew pozorom jednak, miejsca gdzie coś się kończy, stanowić mogą o początku czegoś innego. Poza tym, gdzie jak gdzie, ale cmentarze najdłużej opierają się dewastacjom i rabunkom, o zmianach urbanistycznych wsi nie mówiąc. Ale do rzeczy!



Inspiracją dla eksploracji Wiesiółki była magia tej miejscowości i... plan Wissulke odtworzony na dzień 27.01.1945 przez jednego z dawnych mieszkańców, zaprezentowany w niniejszym wątku przez pilota. Pozwoliłem sobie scalić szkic do jednego arkusza dla jego pełnej czytelności. Mam nadzieję, że kiedyś będzie okazja do zeskanowania oryginału, ponieważ część bezcennej treści dokumentu pozostaje nieczytelna. Poza tym, korzystam także z map zawierających wiele interesujących danych, prezentowanych na stronie Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Za szczególnie cenną właściwość tego źródła uważam nakładanie warstw, w tym skanowanie lidar.



Cmentarz jest malowniczo położony na wzgórzu w południowej części wsi, przy rozstajach dróg wiodących do Tarnowa, Skrzatusza i Wałcza. Powierzchnia zabytku na stronie NID jest wyraźnie poszerzona w stosunku do rzeczywistości, lecz nie będziemy się czepiali szczegółów, kiedy czytelne są zarówno lokalizacja, jak układ przestrzenny cmentarza. Jak widać na fragmencie Messtischblatt, topografia cmentarza dokładnie odpowiada konturom na warstwie lidar.



Jak można się przekonać, warstwa lidar względnie dokładnie oddaje układ przestrzenny cmentarza z podziałem kwater, główną aleją, bramą i większymi obiektami. Widoczna jest pozostałość drogi dojazdowej na wzgórzu Totenberg, a także lokalizacja posterunku policji i jednocześnie domu wachmajstra Hinza. Wgryzając się w niezbyt natrętną rozdzielczość mapy, namierzyć można miejsce posadowienia Kriegerdenkmal, czyli pomnika poległych 1914-1918, po którym nie znajdziemy już żadnego fizycznego śladu. No, gdyby może poszukać w okolicy... Ale czy kogoś to obchodzi? Najczęściej tożsamość obecnych mieszkańców sięga nie dalej, jak budowa nowego Dino w sąsiedztwie...





Wizja lokalna potwierdza zachowane artefakty cmentarnej architektury, w tym niskiego ogrodzenia z polnych kamieni spojonych zaprawą oraz ceglanych filarów bramy wejściowej z żelaznymi okuciami. Po samej furcie nie pozostało już nic! Cała przestrzeń założenia przez dziesiątki lat pozbawiona troskliwej ręki, wypełniła się dziką roślinnością broniącą doń dostępu. Jeśli próba przedarcia przez naturalne zasieki zostanie zakończona powodzeniem, należy uważać na wyłomy w sklepieniach sprofanowanych grobowców. Zamaskowane zielenią na poziomie gruntu, mogą stanowić niebezpieczną pułapkę dla eksploratorów czy zwykłych odwiedzających. To efekty zwyczajowych praktyk dokonywanych przez ludzkie hieny dla osiągnięcia możliwych korzyści na zmarłych, których zgodnie z literą prawa pozbawiono bezpiecznego spoczynku! Pokonując zarośla możemy zakłócić pobyt zwierzyny, w tym dzików znęconych pobliskimi użytkami rolnymi. Sam miałem bliski na dwa- trzy metry kontakt z dorodnym kabanem, lecz obaj uszliśmy cało.





Jeżeli już pokonamy trudności i wylądujemy w centrum tego dziwnego świata, bez wątpienia czeka nas nagroda w postaci kilku, całkiem dobrze zachowanych artefaktów z przeszłości. Szkoda tylko, że ludzka pamięć nie obejmuje troskliwymi ramionami symboli przemijania. Mam na myśli cienie tych, którzy gospodarowali przed nami i materialne ślady ich fizycznej obecności. Do dzisiaj mieszkamy w ich domach, uprawiamy rolę, która rodziła plony także dla nich. Ludzie przemijają, ale ziemia w której topimy swoje marzenia, radości, nadzieje, pot i krew pozostanie na zawsze ta sama. Dlaczego więc nie pamiętać?





Szczęściem, są wśród anonimowych resztek także imienne destrukty pochówków, o nazwiskach jakże dobrze znanych z przeszłości Wissulke! Odnalazłem tablicę nagrobną Alberta Nasta ur. 24.5.1869, zm. 11.1.1942 - prawdopodobnie pochodzącego z rodziny ostatnich właścicieli tutejszych dóbr rycerskich. To nie jedyny przedstawiciel tej klasy, bo w pobliżu przełamana co prawda, ale dalej czytelna tablica Hedwig Helene Elisabeth von Ploetz ur. 22.11.18xx, zm. 21.11.1848. Pomimo dobrze zachowanych połówek płyty, trudno odczytać rok urodzin Hedwig z powodu wykruszeń materiału. Po użyciu kontrastowego, mineralnego wypełniacza umieszczonego we wgłębieniach napisu ukazał się zarys znaków, które można interpretować jako 1845. To może oznaczać, że zmarłą jest trzyletnia dziewczynka urodzona zaledwie rok po przejęciu wsi przez rodzinę von Ploetz w 1844.



Pobieżne odpytanie internetu dla klucza "von ploetz + wissulke + kreis deutsch krone" dało skromny wynik w postaci danych o Adelheid Louise Charlotte von Ploetz ur. 8.02.1842 w Wissulke, zm. 30.01.1918 w Oberwitz (Kreis Krappitz), jako Gräfin Adelheid Louise Charlotte von Hardenberg. Data i miejsce urodzin świadczy, że rodzina von Ploetz zamieszkiwała Wissulke co najmniej dwa lata przed wejściem w posiadanie wsi. Być może rodzicami zmarłej byli Gustav von Ploetz i Henriette von Gerlach - prawdopodobnie właściciele Wissulke od 1844. Czyżby upamiętniona na cmentarzu Hedwig Helene Elisabeth była przedwcześnie zmarłą siostrzyczką Adelheid Louise Charlotte?

Na koniec rodzynek w postaci lapidarium poświęconego właścicielom majątku z prostą sentencją upamiętniającą zmarłych. Nie wiadomo, kogo dokładnie upamiętnia zapis i kto oraz kiedy ufundował ten pomnik:

Ruhestätte
der Gutsherrschaften
den Adl. Wissulke

czyli

Miejsce spoczynku
właścicieli dóbr
szlecheckiej (wsi) Wissulke



To już koniec, a właściwie nigdy nie zakończony epilog części raportu będącego efektem kilkunastu wyjazdów do Wiesiółki, a w tym akapicie poświęconego staremu, wiejskiemu cmentarzykowi. Nie ukończony, bo wierzę w innych, którzy poświęcą czas na zbadanie własnych wątków dla wypełnienia obszernej historii kawałka ziemi, gdzie żyjemy tylko przez chwilę. Życzyłbym sobie, aby kolejni historycy amatorzy wypełniali ramy tego Forum zapisami, które nie muszą podlegać naukowej weryfikacji. Ważne, że pochodzą z potrzeby i autentycznego zaangażowania.

Ponawiam informację umieszczoną w innym wątku, że okolice Wałcza, w tym także Wiesiółkę obszernie potraktował Jarosław Leszczełowski w książce pt. Wałeckie wędrówki - część pierwsza, wydanej w roku 2018. Treść obejmuje miejscowości Iłowiec, Dobrzyca, Ostrowiec, Wiesiółka, Czapla, Czechyń, Głowaczewo, Szwecja, Zdbice, Prusinówko, Prusinowo, Rutwica, Nakielno i Strączno.



Cdn...

[Kanclerz]

Dzięki za ciekawy materiał, a książki Jarosława Leszczełowskiego są już u mnie.