Sam Rezerwat bywał wielokrotnie cytowany na Forum, jednak jego obszar jest nieskończonym polem do kolejnych odkryć i rodzących się pytań. Często bywam w jego granicach i poza nimi, bo jest miejscem wyjątkowo atrakcyjnym ze względu na walory rekreacyjne, krajobrazowe i przyrodnicze. Okazuje się także interesujący dla miłośników historii, bo każdy zachowany ślad rozbudza wyobraźnię i prowadzi do dalszych poszukiwań. Mnie zaintrygował obecny na starych mapach cmentarz mieszkańców osady Schneidemühler Hammer i postanowiłem w terenie odszukać jego lokalizację. Co z tego wynikło, opiszę poniżej...
Intensywna eksploracja rekreacyjna popularnego Kuźnika wzbudziła moje zainteresowania jego historią, co zaowocowało wertowaniem topografii okolic na nieocenionych mapach Messtischblatt. Poza skromną publikacją
Historii Kuźnicy Pilskiej autorstwa Krzysia Świniarskiego, dostępną w Czytelni, nie dotarłem do bardziej obszernych opracowań dotyczących osady i samego cmentarza. Pozostała benedyktyńska praca nad arkuszem mapy oraz... graficznym odwzorowaniem warstwy lidar! Rysunki poniżej przedstawiają topografię osady Schneidemühler Hammer na mapach typu 'composite' z 1893 roku, która to nazwa zaniknęła na początku 20 wieku i występuję już, jako Hammer! Na południowej granicy osady zaznaczona jest cegielnia, jako znak topograficzny z opisem Zgl (Ziegelei) oraz młyn wodny z zabudowaniami opisany M (Mühle). Co ciekawe, młyn oznaczono symbolem koła wodnego, a więc był napędzany siłą wody pochodzącej zapewne z widocznej na mapie młynówki!
Na szkicach poniżej lokalizacja cmentarza osady na Messtischblatt z 1940 roku względem przebiegu DK10, a obok wycinek oryginalnej mapy pozbawionej późniejszych zmian. Lokalizacja w terenie nie nastręcza żadnych wątpliwości, a w odniesieniu do stanu na dzień dzisiejszy, cmentarz znajdował się tuż przy dawnej, doskonale czytelnej drodze do Łubianki, obsadzonej zachowanym, imponującym starodrzewiem. Niestety, pomimo dokładnej penetracji w porach roku, kiedy jeszcze zieleń nie stanowi bariery, nie odkryłem żadnego destruktu lub śladu świadczącego o istnieniu nekropolii. Ostatnie z tej serii zdjęć jest wycinkiem lidar potwierdzającym widoczne na miejscu, regularne obwałowania terenu wskazujące na obecność struktury będącej założeniem cmentarnym. Pomiary dokonane na warstwie w przybliżeniu wskazują niemal regularny czworobok o wymiarach m/w 30 x 18 metrów i powierzchni ok. 500 metrów kwadratowych (5 arów):
Brak jakichkolwiek pozostałości w mojej ocenie nie wyklucza ich obecności, bo przecież detale architektury cmentarnej nie mogły się rozpłynąć w powietrzu, a ich atrakcyjność dla wtórnego obiegu nie stanowiła prawdopodobnie aż tak wielkiej wartości nęcącej hieny cmentarne do ich powtórnego użycia lub sprzedaży na złomowiskach. Być może zostaną odkryte w przyszłości lub spacerowicze natkną się przypadkiem na artefakt ujawniony na skutek przemieszczeń gruntu.
Na dzisiaj cały teren objęty jest ochroną krajobrazową i dostępny dla celów rekreacyjnych łącznie z wytyczonymi szlakami konnymi. Obecność imponującego starodrzewia, bujnej zieleni, cieków wodnych i oczek lub jezior śródleśnych w połączeniu z pofałdowaniem terenu jest niezwykłą atrakcją turystyczno-rekreacyjną. Lasy Państwowe przyczyniły się do wzrostu zainteresowania tym miejscem poprzez dyskretną infrastrukturę, która jednak w żaden sposób nie narusza cech środowiska naturalnego. Spacerowicze mają do dyspozycji miejsca wypoczynku, składowania śmieci i tablice informacyjne, które znakomicie uatrakcyjniają oznakowane szlaki piesze.
Spacerując w okolicy natknąłem się na tajemnicze fundamenty będące pozostałością po obiekcie, którego nie znajdziemy ani na mapie kompozytowej, ani na Messtischblatt z dostępnego przedziału edycyjnego od 1900 do 1940 roku! Jego obecność zarejestrował jedynie lidar, co może oznaczać, że budowla pojawiła się po 1940 roku, a jej przeznaczenie jest dla mnie nieznane! Obiekt znajduje się przy leśnej ścieżce, ok. 50 metrów od skrzyżowania szlaku turystycznego ze ścieżką łączącą szlak z dawną drogą do Lebehnke, a na szkicu jest oznaczony mniejszym okręgiem. Topografia miejsca jest wystarczająco opisana wyżej, a samo skrzyżowanie znajduje się przy tablicy informacyjnej LP i ławeczce pod starym dębem!
Fundamenty, a właściwie ich pozostałości wskazują na niewielki budynek na planie ok. 5 x 3,5 metra z wysuniętym wiatrołapem długości ok. 2 metrów od strony wschodniej. Obiekt posiadał dwa wejścia po przeciwległych stronach dłuższej osi. Analiza powiększonego obrazu lidar wskazuje, że mógł obejmować dwie izby - jedna na planie regularnego czworoboku o wymiarach wewnętrznych ok. 3,2 x 3,2 metra oraz druga ok. 3,2 x 1,5 metra. Można się domyślać, że większa izba miała inną służebność od mniejszej, która mogła być np. składzikiem. Zamieszczone niżej, powiększone szkice ułatwiają szacowanie proporcji i rozkładu pomieszczeń budynku. Konstrukcja fundamentów jest raczej licha, choć wewnątrz znajdują się granitowe bloki o przeznaczeniu trudnym do określenia ze względu na kompletną ruinę.
