Najstarsze widoki Piły

[SA108]

Najstarszym znanym widokiem Piły jest akwarela Eduarda Gaertnera z 1851 roku, przedstawiająca nowo wówczas wybudowany budynek pierwszego pilskiego dworca kolejowego.



Akwarele Gaertnera, przedstawiające wszystkie stacje przy uruchomionej wówczas linii kolejowej z Berlina do Królewca, były prezentem od dyrekcji linii dla króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV. Jest to jedyny znany wizerunek pierwszego dworca, zastąpionego w latach 70. XIX wieku przez obecny budynek.

Akwarela ta została "odkryta" dopiero niedawno. Dotychczas uważano, że najstarsze zachowane widoki Piły wykonał rysownik Napoleon Orda, który w 1878 r. naszkicował dom Staszica i kościół św. Janów.



Powyższa litografia wykonana przez Maksymiliana Fajansa na podstawie rysunku Ordy została zamieszczona w "Albumie widoków historycznych Polski". Oprócz domu Staszica możemy na niej zobaczyć gmach obecnego Muzeum Okręgowego i komin browaru Axta. Kiedy w latach 80. XX wieku przywracano domowi Staszica pierwotny wygląd, jednym ze źródeł była właśnie ta litografia.

[Bocian]

Czy stary dworzec stał w miejscu obecnego?
Jeśli tak, czy został zburzony, czy przebudowany?

[RR]

Najprawdopodobniej stał nieco na wschód od obecnego dworca i został zburzony wraz z rozbudową węzła kolejowego, w latach 70. XIX w.

[dexter77]

To pierwsze zdjęcie jest niesamowite, szczególnie te tajemnicze postacie ;) Ile by się dało, aby móc choć na jeden dzień przenieść się do tamtych czasów ; )

[pavvlo]

Michał Nicpoń

Najstarsze widoki Piły pochodzą z 1851 roku

Dwie akwarele z 1851 roku to jak dotąd najstarsze ilustracje obrazujące historię Piły. Co ciekawe do niedawna badacze historii naszego miasta nie wiedzieli o ich istnieniu, a za najstarsze graficzne źródła historyczne Piły oficjalnie uważano ilustracje „młodsze” o prawie 20 lat.



Fundacja Pruskich Zamków i Ogrodów w Poczdamie – to właśnie tam natrafiono na katalog z pracami Eduarda Gaertnera, znanego wówczas niemieckiego malarza. Odkrycie bezpowrotnie zmieniło myślenie o ilustracjach obrazujących historyczny wygląd miasta.

- Do niedawna uważaliśmy, że najstarszym, uwiecznionym widokiem Piły jest litografia na podstawie rysunku Napoleona Ordy, przedstawiająca dom Stasziców i fragment ulicy Browarnej – potwierdza Maciej Usurski, historyk z pilskiego Muzeum Stanisława Staszica. - Okazało się jednak, że są jeszcze starsze, i to prawie o 20 lat, źródła; to dwie akwarele pochodzące z 1851 roku – dodaje.

Gaertner był znanym niemieckim malarzem krajobrazów i panoram miejskich. Powstanie uwieczniających wygląd Piły akwarel miało bezpośredni związek z otwarciem odcinka Kolei Wschodniej łączącego Krzyż z Bydgoszczą. Piła znalazła się na tej linii i, według badaczy niemieckich, to właśnie z tej okazji dyrekcja kolei zamówiła u Gaertnera 14 akwarel, które miały przedstawiać dworce kolejowe, mosty i wiadukty na tej trasie. Gaertner ruszył więc w podróż, by zrealizować zlecenie. Okazuje się, że cechy autora sprzyjają badaczom historii.

- Jego szczególną cechą warsztatu było to, że w dość pedantyczny sposób oddawał szczegóły. Dlatego jego prace są dla nas bardzo ważnym źródłem historycznym – podkreśla Maciej Usurski. - Akwarele są oczywiście kolorowe i dość sporych rozmiarów, dlatego na reprodukcjach w dobrej rozdzielczości można rozpoznać szczegóły budowli – dodaje.

Gaertner po swojej wizycie w Pile pozostawił aż dwa uwiecznione widoki. Pierwszy z nich to dworzec kolejowy, drugi – most kolejowy w kierunku Bydgoszczy. Co ciekawe na swym obrazie przedstawił dworzec kolejowy od strony południowej (patrząc od dzisiejszych Staszyc). Co ważne umieścił tam również fragment panoramy miasta.



- To bardzo ważne, ponieważ posługując się mapami miasta, można z dość dużym prawdopodobieństwem określić, gdzie dokładnie ten dworzec się znajdował – mówi Maciej Usurski.

Jego zdaniem ówczesny pilski dworzec kolejowy usytuowany był między Gwdą, a obecną ulicą Zakopiańską, a więc zdecydowanie bliżej niż obecnie. Warto wspomnieć jednak, że dworzec kolejowy w obecnej lokalizacji wybudowano dopiero 20 lat później, kiedy Piła znalazła się na szlaku kolei w kierunku Tczewa i później Poznania. Stała się stacją węzłową i konieczna była budowa obszerniejszego dworca.

Jako pierwszy na informację o uwiecznionych na akwarelach niemieckiego malarza widokach Piły trafił pilski historyk i kierownik pilskiej delegatury Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu Roman Chwaliszewski. Swoim odkryciem podzielił się podczas jednego ze spotkań w Towarzystwie Miłośników Miasta Piły. Dziś pilskie muzeum dysponuje jedynie cyfrowymi kopiami prac niemieckiego akwarelisty.


Źródło: www.naglos.com.pl
Data wydania: 3 czerwca 2013

[Krzysztof Ju]

Rysunek Napoleona Ordy w lepszej rozdzielczości dostępny jest na stronie Muzeum Cyfrowego dMuseion, platformie cyfrowego udostępniania zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, pod linkiem http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docm ... w_nav=true wraz z fachowym opisem obiektu.


fot. cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion