Osiedle Zamość

[pavvlo]

Michał Nicpoń

Królewskie stajnie ogierów na Zamościu

Jak wyglądało przed laty pilskie Zamoście? Z pewnością nie każdy wie, że mieściła się tu m.in. Królewska Stajnia Ogierów, a ulica Bydgoska przebiegała przy samej Gwdzie...


Fot. ze zbiorów Macieja Usurskiego / Muzeum Stanisława Staszica w Pile.

Pilskie Zamoście było początkowo dzielnicą, na terenie której bogatsi mieszczanie mieli swoje folwarki i ogrody. Do tej grupy mieszkańców miasta zaliczała się m.in. rodzina Stasziców, którzy właśnie tu mieli również swój folwark.

Najstarszy znany obecnie plan miasta, na którym zaznaczone zostało ułożenie tego osiedla pochodzi z 1805 roku. W tym czasie zabudowa w tej części miasta skupiała się wokół dzisiejszego Placu Powstańców Warszawy i ulicy Browarnej. Domów mieszkalnych było niewiele, wśród nich m.in. właśnie dom Stasziców. Co ciekawe na początku XIX wieku pośrodku obecnego Placu Powstańców Warszawy funkcjonowało wyrobisko piasku, wykorzystywane przez długi czas przez mieszkańców.

Ciekawostek jest jednak więcej. Na planie bowiem przy zbiegu ulicy Browarnej i Witosa zaznaczona jest Królewska Stajnia Ogierów.

- Została ona założona w Pile w 1788 roku na ówczesnym Placu Staszica – mówi Maciej Usurski, historyk Muzeum St. Staszica w Pile. - Niemieckie źródła co prawda milczą o jej lokalizacji na Zamościu, jednak niewątpliwie musiała zostać tu usytuowana, bo widnieje na późniejszych planach. Stadnina istniała w Pile do 1795 roku – dodaje.

Jednym z najstarszych obiektów na Zamościu jest młyn nad Gwdą.

- Był wzmiankowany już w 1564 roku w tak zwanych Lustracjach Województw Wielkopolskich i Kujawskich, w których zapisano m.in., że posiadał jedno koło – mówi Maciej Usurski.

Co ciekawe uruchomiono go na krótko jeszcze po 1945 roku. Nie funkcjonował jednak długo – zaledwie kilka lat – po czym został zamknięty.

Dzięki planom miasta z końca XIX wieku dowiadujemy się sporo o obiektach przemysłowych na Zamościu. Zaznaczone są już również koszary przy ulicy Bydgoskiej. W ich pobliżu (przy skrzyżowaniu ul. Podchorążych i ul. Bydgoskiej) usytuowane były cegielnie Gustawa Brandta; na wysokości obecnego stadionu żużlowego funkcjonowała kolejna cegielnia - Friedrycha. Przy skrzyżowaniu Wawelskiej i Bydgoskiej był parowy tartak właściciela fabryki mebli Heldwiga. Z planu odczytać możemy jeszcze, że na Zamościu funkcjonował wówczas jeszcze jeden tartak, a także fabryka papy, krochmalnia i fabryka cukru – ta ostatnia to późniejsze zakłady ziemniaczane nr 1.

Najważniejszy punkt Zamościa to Plac Powstańców Warszawy, nazywany niegdyś Placem Bydgoskim. Zabudowa tego rejonu mocno zmieniła się w porównaniu do tej sprzed 1945 roku. Ciekawostką jest fakt, że ulica Bydgoska (dawna droga pocztowa, biegnąca z Berlina przez Piłę do Bydgoszczy) biegła pierwotnie przy Gwdzie. Dzisiaj jest to ścieżka spacerowa... Do ulicy Bydgoskiej dochodzi ulica Witosa, a przy ich zbiegu pozostała zachowana sprzed lat kamienica narożna, w której, na parterze działa dziś pub – kiedyś mieściła się tu... kuźnia. Proces „prostowania” ulicy Bydgoskiej do obecnego jej przebiegu nastąpił dopiero w 1958 roku, gdy w miejsce drewnianego mostu na Gwdzie zbudowano betonową konstrukcję.

Zupełnie inaczej wyglądał również rejon dzisiejszego ronda (przy Młynie). Znajdowały się tam trzy uliczki (Studzienna, Środkowa i Gwdy) z rzędami kamienic. Budynki uległy jednak całkowitemu zniszczeniu i dziś nie ma po nich śladu.




Źródło: www.naglos.com.pl
Data wydania: 9 czerwca 2013

[J23]

Jedno małe sprostowanie.
Autor artykułu nagminnie używa sformułowania "Królewska Stajnia Ogierów" podczas gdy powinno być Królewska Stadnina Ogierów. Ogiery oczywiście trzymano w stajniach :D

[abi]

Z moich prywatnych, rodzinnych zbiorów. Może niezbyt wyraźne, ale myślę że nie do końca tragiczne...