Gazety w sieci

[emigrant]

Czy ktoś z Forumowiczów mógłby podzielić się informacjami na temat wychodzących w Pile, w okresie międzywojennym gazet? A może istnieją strony internetowe/archiwa udostępniające skany takich czasopism z lat dwudziestych i trzydziestych? Byłbym wdzięczny za pomoc.

[Krzysztof Ju]

1. Na temat gazet publikowanych w regionie pilskim podczas międzywojnia pisali Andrzej Kokowski i Wieńczysław Niemirowski przy okazji poszukiwań wzmianek o ówczesnych badaniach archeologicznych. W ich książce pt. Na tropie zaginionych odkryć. Archeologia w świetle doniesień prasowych z dawnej Prowincji Grenzmark-Posen-Westpreußen znajdziesz m.in. krótkie omówienie czasopism i na końcu tabelę z współczesnym dostępem do egzemplarzy prasy regionalnej z lat 1922–1938.

Niestety, nie jest łatwe ustalenie pełnego katalogu tytułów prasowych dostępnych na terenie prowincji. Oprócz gazet mających ustabilizowaną pozycję i wychodzących przez wiele lat istnieją tytuły lokalne, które nie wytrzymywały konkurencji na rynku. Obraz rynku informacji prasowej zmieniała też polityka, która eliminowała lub marginalizowała znaczenie niektórych tytułów, co miało miejsce od 1933 roku. Wtedy to pojawiły się gazety o wydźwięku narodowo-socjalistycznym, które zawładnęły rynkiem informacji.

Należy też zdać sobie sprawę z tego, że komfortowi naszych badań nie sprzyjał również fakt działań wojennych, w czasie których zniszczeniu uległy zbiory instytucji gromadzących prasę codzienną (na przykład archiwa powiatowe, archiwa wydawców). Uszczupleniu lub całkowitemu zniszczeniu uległy również zbiory dużych bibliotek, które gromadziły bądź to kompletne wydania, bądź to wycinki prasowe.

Stan wiedzy o dostępności poszczególnych tytułów w latach 1922–1938 obrazuje tabela 1. Oczywiście staraliśmy się dotrzeć do możliwie wszystkich tytułów z tej listy, eksplorując różne zasoby biblioteczne, głównie przez zbiory takich instytucji, jak: Staatsbibliothek zu Berlin (zbiory prasy w oddziale Westhafen‑Berlin); Museum für Vor- und Frühgeschichte w Berlinie; archiwa i zbiory Heimatverein (mieliśmy szansę dostępu do zasobów Heimatstube Flatower Heimatverein i Heimatmuseum Schlochauer Heimatverein); wycinki prasowe znajdujące się w różnych innych archiwach oraz rozproszone zasoby w Polsce.

W tym przypadku najbardziej wartościowe okazały się zbiory Muzeum Ziemi Złotowskiej w Złotowie, ale również dzięki pomocy lokalnych miłośników historii, takich jak pan Robert Kraszczuk z Wałcza, dotarliśmy do zbiorów będących w rękach osób prywatnych. Apele o pomoc dla naszych badań ogłaszały też towarzystwa regionalne w Niemczech, a zaangażowanie w tym zakresie pani Marion Kampmann (członek Towarzystwa Regionalnego byłego powiatu Schlochau z siedzibą w Northeim, Dolna Saksonia), która informację o takich poszukiwaniach zamieściła w redagowanym przez nią „Mitteilungsblatt für die Heimatkreise Schlochau und Flatow” (M. Kampmann 2012), zasługuje na szczególne podkreślenie.

(...)

2. W niemieckim zarysie historii miasta, pióra Karla Boese, wymienia się kilka tytułów niemieckiej prasy:

Zu den Obliegenheiten unserer Post gehörte auch bald die Zeitungszustellung. 1843 erschien das erste öffentliche Blatt unter dem Titel "Der Beobachter im Netzedistrikt" von Julius Eichstädt. Im Jahre 1833 gründete der Buchdruckereibesitzer G. Eichstädt eine zweimal wöchentlich erscheinende Zeitung "Generalanzeiger, zugleich Zeitung für Schneidemühl und den Netzedistrikt", die spätere "Schneidemühler Zeitung", die 1920 in den "Geselligen" aufging. Neben dieser Zeitung bestand vor dem Weltkriege das "Schneidemühler Tageblatt", dessen Verleger R. Havemann war. Seit 1921 erschien als Nachfolgerin "Die Grenzwacht".

W tłumaczeniu śp. Bogdana Jaroszewicza:

Do powinności naszej poczty należało także szybkie doręczanie gazet. W 1847 ukazał się jako pierwszy publiczny dziennik tytuł "Der Beobachter im Netzedistrikt'' założony przez Juliusa Eichstädt. W roku 1873 założył właściciel drukarni książek G. Eichstädt dwa razy w tygodniu ukazującą się gazetę "Generalanzeiger, zugleich Zeitung für Schneidemühl und den Netzedistrikt", tą późniejszą "Schneidemühler Zeitung", którą w 1920 wychodziła jako "Geselligen". Obok tej gazety istniała przed wojną światową "Schneidemühler Tageblatt", którego wydawcą był R. Havemann. Od 1921 pojawił się jako następca "Die Grenzwacht".

3. Dr. Schmitz opisując życie kulturalne miasta, w książce pod redakcją Max Reichardta z 1930 r., wymienia następujące tytuły: Grenzmärkische Heimätblatter, Gesellige, Schneidemühler Zeitung, Grenzwacht, Schneidemühler Allgemeine Zeitung i Neumärkische Volksblatt.


Źródło: Das geistige Leben Schneidemühls von Oberstudienrat Dr. Schmitz [w:] Schneidemühl. Die Hauptstadt der Provinz Grenzmark Posen-Westpreussen pod red. Max Reichardt, Berlin 1930, s. 54-55.


4. Historię czasopisma "Gesellige" obszernie opisał Tadeusz Cieślak w artykule pt. Konkurent "Gazety Grudziądzkiej" - "Der Gesellige" (1826-1945) opublikowanym w Roczniku Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 1965, tom 4, nr 2, s. 25-42.

Gazeta od 1826 r. była wydawana w Grudziądzu i ok. 1920 r. przeniosła się do Piły, by na krótko wrócić znów do Grudziądza w latach 1942-45. Poniżej wklejam wybrane strony artykułu opisujące początki czasopisma i okres wydawania w Pile.

[emigrant]

Dziękuję za wyczerpującą odpowiedź. Cała masa ciekawych rzeczy. :)

[Tarzan]

Witam po dłuuuugiej przerwie, dzisiaj wpadły w moje ręce takie gazety z 1928 roku. Jest tego dużo.. kilka zdjęć wrzucę tutaj. Marcin