Pilscy Żydzi

[kociu]

Czy w rejonie ul. Wałeckiej, na tzw. Piaskowej Górze (przynajmniej moi rówieśnicy ją tak nazywali), w okolicach starej pętli autobusu linii nr 2, był kiedyś cmentarz??? Pamiętam, że były tam jakieś nagrobki, raz nawet udało się mnie z kolegami znaleźć czaszkę i parę kości... Było to na początku, lub w połowie lat 80 XX wieku.

[MaksLen]

Tak, tam są pozostałości (fragment bramy wejściowej i zapadnięte nagrobki) dawnego ewangelickiego cmentarza wsi Koszyce. Na ten temat jest coś na pewno na Forum - sam czytałem.

[kociu]

Tak, tam są pozostałości (fragment bramy wejściowej i zapadnięte nagrobki) dawnego ewangelickiego cmentarza wsi Koszyce. Na ten temat jest coś na pewno na Forum - sam czytałem.

Dziękuję bardzo za podpowiedź. Już znalazłem i poczytałem :)
Pozdrawiam

[maritim]

Mam prośbę do Szymona - napisz proszę gdzie i w jakich okolicznościach udało się odnależć prezentowane fragmenty nagrobków...? Apelowałem tu kiedyś o info na ten temat, niestety bez rezultatu... Może wspólnymi siłami uda się coś ustalić; każda informacja może być istotna... Proszę też zwrócić uwagę na ich stan - potwierdzający tezę o ich celowym niszczeniu... Pytanie gdzie znajduje się reszta pozostaje otwarte...
Pozdrawiam

[adam]

Bardzo interesujący 36 stronicowy opis historii rabinatu pilskiego napisany przez syna pilskiego rabina Dr. Branna, będący prezentem urodzinowym dla jego ojca rabina z Piły Salomona Branna wydany w 1894 r.
Podane są fakty z życia i historii Żydów mieszkających w Pile i z okresu gdy nasze miasto nazywało się Schneidemühl. Otóż pierwszym Żydem w Pile znanym z nazwiska był Aleksander Gutkind, który w latach 1618-20 pracował w Pradze. Początkowo w Pile Żydzi mieszkali razem z chrześcijanami, lecz po pożarze powstałym w domu Żyda Joachima w 1626 r., postanowiono aby te społeczności odseparować i Żydzi wybudowali swoje własne osiedle.
Jest dużo wzmianek o rozwoju społeczności żydowskiej w Pile w czasie rozbioru Polski. Spowodowane to jest rozwojem gospodarczym naszego miasta gdy znalazło się na terenie rozbiorowym. Zastanawiającym jest to, że nie ma wzmianki o wypędzeniu 4 tyś. biednych Żydów z naszych terenów po wcieleniu Piły do Prus w czasie I Rozbioru Polski. Dr. Brann pisze o niezadowoleniu z powstania Księstwa Warszawskiego i włączenia Piły w jego granice.

[adam]

Jak już wcześniej pisałem po zajęciu terenu nadnoteckiego przez Prusy w czasie I Rozbioru Polski, Prusacy wypędzili wszystkich ubogich Żydów min. z Piły, za Noteć na tereny pozostawione Polsce. W późniejszym czasie aby wystrzec się osiedlania ubogich Żydów w miastach na tych terenach wprowadzono prawo, które zobowiązywało Żydów do prowadzenia działalności gospodarczej i tylko po wypełnieniu tego obowiązku mogli się oni tu osiedlać. Nie wszystkie miasta to jednak wprowadzały, lub było to prawo czasem uchylane. Dużo na ten temat pisał Dr. F. Schmitt, który zajmował się historią naszych okolic. W 1867 r. wydano jego książki o powiecie wałeckim (Kreis Deutsch-Krone) i powiecie złotowskim (Kreis Flatow). W tej drugiej właśnie wyjaśnił przyczynę dlaczego Żydzi dzieli się na ludzi bogatych i biednych a nie było klasy pośredniej. Otóż tłumaczy on tym, że Żydzi uważali wykonywanie pracy dla katolików za niewolnictwo i upokorzenie i jeśli nie mieli własnego interesu który dawał im tą niezależność od katolików, to woleli żebrać niż pracować dla katolika. Tłumaczy też, że Żydzi nie chcieli mieszkać wspólnie z katolikami, gdyż pewne obrzędy religijne im na to nie pozwalały. Prusacy w Pile zabronili Żydom także bycia domokrążcami.

[adam]

O wypędzeniu ubogich Żydów z naszych okolic przez rząd pruski pisze Stanisław Staszic w książce pt. "Przestrogi dla Polski".
Cyt: "Z kordonów wypędzane hurmy ubóstwa żydowskiego wchodzą do Polski ze spokojnością, od żołnierzy naszych nie doznają żadnej przeszkody. Lecz jeżeli się który z kordonu chłop albo mieszczanin na granicy pokaże, natychmiast nieoświecony, dobra kraju nieznający towarzysz, łapie go do żołnierzy".

[pitersen]

55 Żydów zostało deportowanych i zginęło.

Czytając książkę Martina Gilberta "Noc kryształowa. Preludium do zagłady." na str. 272 natknąłem się na wzmiankę:

"15 lutego 1940 roku deportowano do Lublinlandu tysiąc Żydów ze Szczecina... 12 marca wysłano tam także 160 Żydów z Piły".

Autor podał tę informację z Trial of The Major War Criminals Before the International Military Tribunal, Nuremberg, 14 November, 1945 - 1 October, 1946 Nuremberg 1947-1949, dokument NG-2490.

[Szymon59]

Dla wątpiących...

[p. Z]

Jestem pierwszym wątpiącym. Te zdjęcia nie przedstawiają żadnego dowodu. Ponieważ nie są opisane. Jeżeli jakiś dowód przedstawia się to należy podać skąd on jest i z jakiego okresu. Rzucenie na forum dwóch zdjęć bez żadnego opisu to nie rubryka „Moje znaleziska”.

[czeslaw]

Fotki wyglądają na teren w Szkole Policji od strony ul. 11-go Listopada. :smile4: Pzdr

[adam]

Dla wątpiących...

Ale w co wątpiących?

[ziolek]

Fotki wyglądają na teren w Szkole Policji od strony ul. 11-go Listopada. :smile4: Pzdr

W tle widoczny kościół pod wezwaniem Stanisława Kostki?

[maritim]

Bardzo ciekawe zdjęcia; wynika z nich, że hitlerowskie niszczenie cmentarza nie było aż tak dokładne... Możliwe, że jakieś pozostałości tkwią jeszcze w ziemi...? Nasuwają się pytania:
- Czy podczas prac przeprowadzono jakieś badania terenu, np. sprawdzenie wykrywaczem etc.?
- Jaki cel mają widoczne na fotografiach prace ziemne?
- W jaki sposób zabezpieczono znalezione fragmenty macew...?
Pamiętajmy, że w judaizmie teren cmentarza jest miejscem podlegającym wiecznej ochronie, którego nie można (jak w chrześcijaństwie) przenieść czy zlikwidować... uporządkowanie tego miejsca byłoby okazaniem szacunku i wyrazem pamięci o tej zniszczonej kulturze; to nasz obowiązek...

[czeslaw]

Fotki wyglądają na teren w Szkole Policji od strony ul. 11-go Listopada. :smile4: Pzdr

W tle widoczny kościół pod wezwaniem Stanisława Kostki?

Tak jak piszesz Ziolek.

W Kołobrzegu jeśli mnie pamięć nie myli, kilka z ocalałych macew ustawiono w kręgu jako pomnik w blisko mola. Może by tak w Pile gdzieś coś takiego można by zrobić gdyby udało się zebrać ich trochę? Bo może być tak jak z Kamieniami Granicznymi ozdobią komuś ogródek lub zostaną zniszczone. :smile4:

[Szymon59]

Jestem pierwszym wątpiącym. Te zdjęcia nie przedstawiają żadnego dowodu. Ponieważ nie są opisane. Jeżeli jakiś dowód przedstawia się to należy podać skąd on jest i z jakiego okresu. Rzucenie na forum dwóch zdjęć bez żadnego opisu to nie rubryka „Moje znaleziska”.

Dzięki takim właśnie wpisom nie mam ochoty na dalsze ujawnianie zdjęć i wyjaśnianie czegokolwiek, zamykam temat z mojej strony. Wszystkie uratowane "materiały", a jest tego sporo, poczekają na lepsze czasy.

[maritim]

Daj spokój Szymon, nie ma się o co obrażać; opowiedz po prostu spokojnie o tych zdjęciach, co, gdzie i kiedy... Te rzeczy mają naprawdę dużą wartość historyczną i emocjonalną; na forum jest wiele osób, którym ta sprawa leży na sercu... Będę bardzo wdzięczny za wszelkie informacje...
Pozdrawiam

[MaksLen]

Jestem pierwszym wątpiącym. Te zdjęcia nie przedstawiają żadnego dowodu. Ponieważ nie są opisane. Jeżeli jakiś dowód przedstawia się to należy podać skąd on jest i z jakiego okresu. Rzucenie na forum dwóch zdjęć bez żadnego opisu to nie rubryka „Moje znaleziska”.

Dzięki takim właśnie wpisom nie mam ochoty na dalsze ujawnianie zdjęć i wyjaśnianie czegokolwiek, zamykam temat z mojej strony. Wszystkie uratowane "materiały", a jest tego sporo, poczekają na lepsze czasy.

Popieram zamknięcie tematu. On nic nie wnosi. Zbyt poważna sprawa by debatować na forum.

[Tom]

p.Z ja takze mam watpliwosci, gdyz w dziwny i tajemniczy sposob opisane jest znalezisko, nikt inny przez tyle lat czegos takiego nie znalazl, brak konkretnego opisu. Poza tym w poscie z dnia 6.12.2010 gdzie jest kilka foto razem mam pytanie co tam robi "negatyw" tego starego kamienia nagrobnego? (ostatnie 5 foto) Mam watpliwosci ze to jest zrobione wspolczesnym aparatem cyfrowym.
Ta kolorystyka niebiesko-zielona? Wykonuje bardzo duzo zdjec i kilka roznych aparatow fotograficznych ale ten styl?
Ta koloraystyka wystepowala kiedy robilem "Zenitem" w latach 80-tych na kliszy. To tyle moich spostrzezen. Co jeszcze?
Odczytalem 3 wyrazy na starym kamieniu >Tu pochowany-a<, >kobieta, moja zona< dalej nie moge sobie poradzic z imieniem i nazwiskiem. Ale przeslalem foto do gminy zydowskiej z prosba o odczytanie imienia i nazwiska, dlaczego? W ksiazce Simona Culmana jest zamieszczony olbrzymi spis imion i nazwisk zydow, ktorzy mieszali w dawnej Pile i chce porownac czy wystepuja one w spisie, czy te znaleziska "Szymona59" moga pochodzic naprawde z Pily? Jaka technika wykonal Foto?

Tom

[adam]

Ale przeslalem foto do gminy zydowskiej z prosba o odczytanie imienia i nazwiska

Tom czytając to zdanie pomyślałem sobie, że może drogą wyłożoną z płyt nagrobkowych z żydowskiego cmentarza może zainteresować jakąś z żydowskich organizacji dbających o ich historię i kulturę?

[wojtaq]

Trudno zdefiniować leśną drogę, o której mowa, jako wykonaną z macew. To po prostu pokruszone kawałki nagrobków ułożone najczęściej napisami do ziemi. Trudno rozpoznać bez wglądu w inskrypcje do kogo należały; być może mamy do czynienia z wymieszanym materiałem pochodzącym z różnych cmentarzy lub innych miejsc. Niemniej są wśród nich bezsprzecznie charakterystyczne kształtem dla grobów żydowskich. Moim zdaniem należałoby dokonać losowych odkryć na pewnej próbie i wówczas mielibyśmy względną jasność co do pochodzenia całości. Podjąłbym się tego wraz z całą otoczką formalną, jak próbowałem na początku lata lecz inne obowiązki stoją mi na przeszkodzie... Lecz nie jestem jedyny i ostatni, jak widać w postach :)

[Tom]

Servus! adam i wojtaq, wasza propozycja - pomysl, o troske aby pamiec dawnych mieszkancow nie byla zapomniana w historii naszego miasta przeslalem do Gminy Zydowskiej, ktora posiada ogolnopolski spis miejscowosci i cmentarzy gdzie byly i sa gminy Zydowskie. W ich spisie jest link do strony dawna.pila.pl, jako jedyne zrodlo informacji o dawnych mieszkancach Gminy Zydowkiej w miescie Pila.

Ps. Czesc macew juz odczytana, czekam jeszcze na ostatnie foto i wtedy zamieszcze calosc.

Tom

[Tom]

Cześć !
Tak jak obiecałem otrzymałem odpowiedź. Wiec co jest na zamieszczonych macewach.

Post z 6.12.2011 (nie umiem skopiować).
Foto 2 = jedynie data zgonu 24 tamuz 5609 r. (14.07.1849)
Foto 3 = to tylko fragment macewy, u góry napis "Szmi...", ponizej fragment imienia Abraham i potem fragment wyrazu: "...szmond..."
Foto 4 = Rajna córka Jehudy Lejba, zona Iszata (?) Mordechaja Berela, data zgonu na zdjeciu trudna do ustalenia, rok zgonu to byc moze 1829 lub 1929.

Post z 19.07.2011
Foto 1 = imię Juda

Moje spostrzeżenia:

Post z 6.12.2011 nie jest wiarygodnym dowodem z Piły, dlaczego?
1). Autor całą sprawę utrzymuje w tajemnicy.
2). Odczytane imiona i nazwiska nie znajdują się w zachowanym spisie na 80 stronach książki Simona Cullmana - "History of the Jewish Community of Schneidemühl" - Żydów należących do Gminy Schneidemühl, obejmujących także urodzonych z okolic jak: Wałcz, Krajenka i inne.
3). Zamieszczone Fotografie mogą pochodzić z Wałcza, Złotowa czy innej miejscowości, dlaczego? gdyby macewa Foto 4 była faktycznie z 1829 roku, byłaby to najstarsza macewa z Piły, albowiem cmentarz żydowski przy obecnej ul. Konopnickiej założono w 1854 roku (wg. źródła Cullmana, był drugim cmentarzem. Poprzedni od 1627 znajdował się na dzisiejszym pl. Domańskiego). Zachowany spis Gminy Żydowskiej jest od połowy XIX w. od czasu założenia II cmentarza. oczywiście spis ważnych osób - Rabinów jest od 1641 - 1938 roku (21 Rabinów).
4). Autor zamieszczonych Fotografii zabawia się w dziwną tajemniczość, nie podając żadnych konkretnych danych, więc źródło mało wiarygodne.
5). Gdyby naprawdę ta macewa istniała w Pile, pochodziłaby z I cmentarza Żydowskiego! A na to nie ma dowodów, gdyż autor nie chce ujawnić prawdy miejsca.

List jaki otrzymałem od Gminy Żydowskiej:

Witam,
Sprawę można zgłosić do Gminy Żydowskiej w Szczecinie lub Poznaniu oraz do http://www.fodz.pl
Z góry uprzedzam, że podobnych znalezisk jest bardzo dużo (w Polsce mamy ok. 1200 cmentarzy żydowskich) i organizacje żydowskie nie zawsze są w stanie pomóc. Warto zastanowić się nad rozwiązaniem sprawy na szczeblu lokalnym. Polecam mój tekst ze strony http://www.kirkuty.xip.pl/zalecenia.html
Pozdrawiam Krzysztof Bielawski

Link o cmentarzu Żydowskim w Pile:
http://www.kirkuty.xip.pl/pila.htm

Tom

[adam]

W Wałczu przy budowie promenady nad jeziorem Raduńskim ukazały się pozostałości po nagrobkach żydowskich. W latach 60-tych zostały nimi wzmocnione brzegi tego jeziora. Materiał ten pozyskano z byłego cmentarza żydowskiego w Wałczu i z pozostałości po synagodze, na której miejscu wybudowano Wałecki Dom Kultury. Nasuwa mi się taka myśl, że to co przed wojną zaczęli narodowi socjaliści to po wojnie zakończyli komuniści.

[Szymon59]

Panie Tom, skoro zadał pan sobie trochę trudu w rozszyfrowaniu tej macewy, to ja postanowiłem trochę panu pomóc. Aby lepiej odczytać napisy, posypałem macewę bardzo drobnym piaskiem i teraz będzie pan mógł się wykazać, a zdjęcie zrobiłem aparatem cyfrowym, a nie komórką jak ostatnio...