Walki o Piłę 1945

[ziolek]

Zastanawia mnie czy słusznym jest przypisywanie każdego pożaru podpaleniu? Czy nie bywa tak, iż sam fakt użycia materiału wybuchowego może spowodować pożar?

[dudi]

PTTK zaprasza na rajd zimowy z okazji 69 rocznicy wyzwolenia Piły dnia 15.02.2014. Wyjazd z PKP o godz 11.04. do Kaliny, przejście piesze do Leszkowa czerwonym szlakiem ok. 5km w grupie. O godz. 12.30-14.00 spotkanie uczestników trasy przy cmentarzach w Leszkowie, złożenie kwiatów, zapalenie zniczy, wspólny posiłek i rozmowa o historii Piły.

[Aragorn]

Miejsce, gdzie był nasz schron atakowano dzień i noc, rozpadł się dach. Przebywałam tam prawie trzy tygodnie. Byli tam ze mną inni Polacy, którzy jak ja trafili do Piły na przymusową pracę (już w 1941 roku) - mówi pani Marta Witkowska. - Pamiętam doskonale, jak dowódca niemiecki wielokrotnie nawoływał swoich żołnierzy do walki, żeby bronili się do ostatniego żołnierza. 30 stycznia Piła została okrążona. Trwały zażarte walki od strony Kaliny, na stacji kolejowej, a na zachodzie - toczono niezwykle ostre walki o cmentarz i zakłady lotnicze. Z naszego schronu, który się mieścił właśnie na dzisiejszej ulicy Bohaterów Stalingradu, słychać było nieustannie katiusze, salwy artyleryjskie wojsk radzieckich. Niedaleko też były ustawione głośniki - giganty, przez które żołnierze radzieccy codziennie wzywali Niemców do poddania się, ale twierdza pilska broniła się nadal, choć coraz mniej skutecznie. 10 czy 12 lutego, dokładnie sobie nie przypominam, otworzyły się drzwi naszego schronu. Zobaczyliśmy radzieckich żołnierzy. "Kto wy, Polacy czy Niemcy?" - zapytali nas. Przyszła wolność. Wyszliśmy ze schronu. Choć walki o śródmieście jeszcze trwały, domy waliły się w gruzy. Bałam się strasznie. Widziałam jeszcze świeże ślady ulicznych walk - dużo zabitych żołnierzy. Wokół porozwalane płoty, podziurawione domy. Wszędzie ruiny. Domy bez okien. Wisiały belki spalone. Stały same szkielety domów. Mosty wyburzone. Po zasypanych ulicach błąkały się bezdomne psy i koty. Koty siadały na resztkach okien - czekały na ludzi. Strach było wychodzić - wspomina pani Witkowska. Płonęło całe miasto.Tam, gdzie mieszkali Polacy, pojawiły się pierwsze biało-czerwone i czerwone flagi, pierwsze narodowe symbole od wielu, wielu lat w Pile. A potem, już wiosną kwitła czerwona jarzębina, czerwona jak nigdy dotąd. Wraz z przyrodą budziła się do życia Piła.

Fragment artykułu "Pierwsze dni" z Tygodnika Pilskiego, nr 5(11) 3.II.1980.

[pavvlo]

Kilka zdjęć z rosyjskiej agencji Foto. Sowieckie wojska przechodzą przez Piłę.
Prawdopodobnie chodzi o oddziały z Poznania - daty wg agencji.

Колонна советских военнослужащих проходит по одной из улиц г. Шнайдемюля 3.03.1945

Ul. Bohaterów Stalingradu w wersji koloryzowanej.




Źródło: www.facebook.com/pages/WW2-Colourised-Photos
Colorised by Olga Shirnina from Russia

[Krzysztof Ju]

Próbując dowiedzieć się więcej o zdjęciach, które dawno temu na samej górze wrzucił sisman, za pomocą Search Images on Google natknąłem się na znaną już scenę maszerującej kolumny czerwonoarmistów przez Friedrichstrasse, ale zdjęcie te wykonano kilka sekund wcześniej.



Zdjęcie znalezione na kommersant.ru i opatrzone następującym podpisem: "1945 год. Восточно-Померанская операция. Соединения оперативной группы генерал-майора Кузьмина овладели городом Шнайдемюль. Фото: Фотоархив журнала «Огонёк»".

[pavvlo]

Ilu Rosjan i Niemców poległo w obronie Piły?

14 lutego przypada 70. rocznica wyzwolenia miasta. Z tej okazji pytamy historyka Marka Fijałkowskiego: Ilu żołnierzy niemieckich i radzieckich zginęło w walkach o Piłę? Gdzie pochowani są Niemcy, którzy zginęli w Pile w 1945 roku? Jakim bohaterskim czynem wsławił się Oleg Matwiejew oraz czy Rosjanie faktycznie spalili miasto już po wyzwoleniu?


Niepublikowana dotąd fotografia Junkersa ostrzelanego przez O. Matwiejewa (uzyskana dzięki staraniom Pilskiego Muzeum Wojskowego).

Piła na przełomie lat 1944-1945 liczyła ponad 50 tysięcy mieszkańców. Przygotowania do obrony miasta przed nadchodzącą od wschodu armią sowiecką rozpoczęto latem 1944 roku. Początkowo zakładano otoczenie miasta pierścieniem obronnym o średnicy 30 kilometrów. Piła miała stanowić jedno z miast twierdz, które na zasadzie „łamaczy fal” miało powstrzymać lub spowolnić pochód Sowietów. Miasto nad Gwdą miało zablokować jeden z najważniejszych szlaków wiodących w głąb niemieckiego Pomorza Wschodniego i jego obrona była powiązana z osłoną ciągnących się nieopodal słynnych umocnień Wału Pomorskiego.


Utrzymać „twierdzę Piła” za wszelką cenę

Tragiczny w skutkach dla mieszkańców Piły okazał się brak ogłoszenia w odpowiednim terminie decyzji o ewakuacji ludności cywilnej. Powszechną ewakuację cywilów zarządzono dopiero 26 stycznia. Od tego dnia, na pilskim dworcu osobowym działy się dantejskie sceny, kiedy to tysiące ludzi próbowało znaleźć miejsce dla swoich rodzin i dobytku zamkniętego w walizce czy tobołku...
27 stycznia do Piły z Poznania przybył młody, 32-letni podpułkownik Heinrich Remmlinger, obejmując dowództwo twierdzy. Otrzymał rozkaz od Himmlera, aby utrzymać Piłę za wszelką cenę...

7 lutego, po długim przygotowaniu artyleryjskim, ruszyły na miasto radzieckie dywizje. […] W krytycznej sytuacji obrońców ratowały częściowo lotnicze dostawy amunicji. W nocy z 10 na 11 lutego wylądowało w Pile 17 Junkersów (z 30 które wystartowały). Dostarczyły onE 32 tony amunicji, wywożąc jednocześnie 328 rannych, 15 cywilów i 11 dzieci. Podobne akcje organizowano niemal co noc...

Na pilskim lotnisku w lutym 1945 roku wylądowało 71 samolotów Ju52, które dostarczyły łącznie 139 ton amunicji i sprzętu. W drodze powrotnej samoloty przetransportowały 1381 osób, w tym 1164 rannych. Starty niemieckie wyniosły 3 Junkersy, z których jeden pozostał na terenie Piły i został uwieńczony na zdjęciach. To właśnie ten samolot ostrzelał 14 lutego ostrzelał O. Matwiejew.


Jak zginął kapitan Oleg Matwiejew?

W styczniu i lutym 1945 roku nad Piłą operowało także lotnictwo radzieckie oraz podległe mu polskie, które weszło do działań 9 lutego. Tego dnia startujące z Bydgoszczy samoloty odbyły łącznie 56 lotów bojowych. Naloty powtarzano aż do 14 lutego, kiedy to działania nad miastem rozpoczął 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego „Warszawa”.

O godzinie 7.43 z Bydgoszczy wystartowały, z zadaniem rozpoznania sił niemieckich, dwa samoloty myśliwskie Jak-9T, pilotowane przez kapitana Olega Matwiejewa i porucznika Witolda Gabisa. Ostrzelali oni uszkodzony, opuszczony samolot Ju 52, znajdujący się na pilskim lotnisku, a następnie udali się do centrum miasta, gdzie w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach zginął kapitan O. Matwiejew. Drugi samolot powrócił do Bydgoszczy około godziny 9.00.


Dowódca twierdzy w radzieckiej niewoli

13 lutego rano komendant twierdzy Schneidemuhl rozkazał oddziałom uformowanie się w cztery kolumny, z zadaniem przebicia się do niemieckich linii obronnych w okolicach Okonka-Lędyczka. Wieczorem 13 lutego, około godziny 22.00 siły niemieckie zaatakowały w kierunku Skórki oddziały radzieckiej 185 Dywizji piechoty. Po początkowych sukcesach, Niemcy napotkali na silną obronę sowiecką. Oddziały niemieckie zostały rozbite, a dowódca ze swym sztabem 15 lutego 1945 roku trafił do niewoli. Tylko nielicznym udało się przedostać do niemieckich pozycji...


Ilu Niemców zginęło w walkach o Piłę?

W radzieckich archiwach zachował się protokół przesłuchania dowódcy i oficerów sztabu, z którego wynika, że Remmlinger oceniał straty poniesione przez Niemców podczas obrony twierdzy na około 4 tysiące rannych, zabitych i wziętych do niewoli. Dziś, mimo wielu lat badań, trudno jest dokładnie ocenić zarówno straty niemieckie, jak i radzieckie.

Z dostępnych dokumentów niemieckich wiemy, że drogą lotniczą ewakuowano 1164 rannych, setki rannych pozostały w pilskich lazaretach, a do niewoli w samej Pile dostało się ponad 1000 Niemców. Z tej grupy jeńców wybrano kilkuset, którzy na polecenie radzieckiego operatora filmowego, uformowani w długą kolumnę, maszerowali przed pomnikiem cesarza Wilhelma, stojącym na dawnym Nowym Rynku (obecnie plac Zwycięstwa).

Osobną kwestią jest ustalenie, chociażby w przybliżeniu, liczby zabitych żołnierzy radzieckich i niemieckich. Ciała 359 zabitych żołnierzy niemieckich, ekshumowane z terenu całej Piły w 1949 roku, zostały pochowane w lasku przy skrzyżowaniu alei Wojska Polskiego i ulicy Mickiewicza. Tam też w okresie późniejszym pochowano ciała zmarłych żołnierzy niemieckich z pilskiego lazaretu przy ulicy Kilińskiego, ekshumowane w latach 60. XX wieku.

W 1995 roku zostały one ponownie ekshumowane i przewiezione do Poznania na cmentarz w Miłostowie. Według danych z warszawskiej fundacji „Pamięć”, w latach 1995-2011 na terenie miasta Piły i jego najbliższych okolic (łącznie) znaleziono 381 żołnierzy niemieckich. Do dziś jednak na terenie miasta i okolic znajdowane są kości poległych w walkach o Piłę żołnierzy niemieckich, a także radzieckich...


Ilu zginęło żołnierzy radzieckich?

W archiwum Wydziału Gospodarki Komunalnej Urzędu Miasta w Pile znajduje się imienna lista żołnierzy radzieckich spoczywających na cmentarzu wojennym w Pile-Leszkowie. Na liście jest 1422 żołnierzy radzieckich (498 zidentyfikowanych i 924 nieznanych). Z ogólnej liczby 1422 tam pochowanych – 747 poległo w walkach o Piłę. Pozostali zginęli w bojach o Chodzież, Ujście, Trzciankę i inne miejscowości wokół Piły. Na liście żołnierzy radzieckich spoczywających w Leszkowie podane są także poprzednie miejsca pochówków na pilskich ulicach i cmentarzach w mieście. Wynika z niej, że najwięcej – bo aż 283 żołnierzy spoczywało przy pomniku Zwycięstwa, znanym jako pomnik O. Matwiejewa w dawnym parku loży masońskiej [dziś park za budynkiem WSB, aleja Niepodległości – przyp. red].


Wybuch składu min przy ZNTK

Wśród pochowanych przy pomniku Matwiejewa była także grupa kilkudziesięciu żołnierzy – ofiar wybuchu składu min przy pilskim ZNTK. Według J. Stukowskiego [niemieckiego lekarza wojskowego – przy. red.] rannych zostało wówczas 226 żołnierzy radzieckich. Operacje rannych z udziałem 7 lekarzy trwały 36 godzin.

Do eksplozji na stacji kolejowej miało dojść 17 listopada 1945 roku. Śledztwo ustaliło, że przyczyną wybuchu było rozbijanie przez żołnierzy radzieckich drewnianych skrzynek z minami i pociskami w składzie min, celem uzyskania drewna na opał.


Nie zginęli od kul, ale od... spirytusu

Ponad 60 poległych spoczywało do jesieni 1949 roku na cmentarzu przy obecnej alei Wojska Polskiego. Wielu żołnierzy radzieckich padło ofiarą rozminowywani miasta, ale także zatrucia alkoholem (spirytus drzewny)!. Największy taki wypadek miał miejsce w maju 1945 roku. Zatruło się wtedy ponad 120 żołnierzy, z czego kilkunastu zmarło, a kilku straciło wzrok. Zmarli w tych wypadkach także spoczęli na cmentarzu w Leszkowie.


20 cmentarzy wojennych w mieście

W 1945 roku na terenie Piły stwierdzono istnienie ponad 20 cmentarzy, na których znajdowały się zbiorowe mogiły. Łącznie na terenie miasta naliczono do 1949 roku 287 grobów żołnierzy i cywilów.

15 października 1949 roku, decyzją Prezydenta Piły Stanisława Bielawnego postanowiono utworzyć cmentarz wojenny w Leszkowie, na który zamierzano przenieść ciała Polaków i Rosjan, znajdujące się na terenie miasta.

W dokumencie jest także mowa o 431 poległych żołnierzach niemieckich, których groby rozrzucone były na terenie różnych części miasta. Ekshumację przeprowadzono od 17 do 29 października 1949 roku.

W Archiwum Państwowym w Pile znajduje się plan miasta z naniesionymi miejscami spoczynku żołnierzy poległych w walkach o Piłę. Powstał on w latach 1948-1949.


Czy Rosjanie spalili miasto?

Osobna kwestią, wzbudzającą do dziś wielkie emocje, jest sprawa zniszczeń, jakich doznała Piła w czasie walk lutowych 1945 roku. J. Stukowki w swoich wspomnieniach pisze: „…Rosjanie podkładali ogień we wszystkich domach mieszkalnych, które miały więcej niż dwie kondygnacje. Do piwnic wkładano kanistry z Fosforem, a na schodach układano miny talerzowe...”

Te i inne relacje przyczyniły się do powstania mitu, że centrum Piły w znacznym stopniu zostało zniszczone dopiero po zakończeniu walk. Z pewnością Rosjanie nie mieli powodów, aby dbać o substancję mieszkaniową Piły i dochodziło do różnego rodzaju przypadków wandalizmu, np. zniszczeń obiektów bankowych czy też przypadkowych podpaleń, lecz z pewnością nie ma mowy o systematycznym i zaplanowanym niszczeniu miasta.

Teorii doktora Stukowskiego przeczy radziecki film propagandowy, nakręcony tuż po zdobyciu miasta. Widzimy na nim spalony Nowy Rynek (plac Zwycięstwa) z kościołem ewangelickim oraz przyległymi dawnymi ulicami: Fryderyka (Bohaterów Stalingradu), narożnikiem Poznańskiej (Śródmiejska) i Małą Kościelną (obecnie plac Zwycięstwa).

Do stworzenia mitu o płonącej w 1945 roku Pile przyczyniły się także naloty niemieckie, których celem był ważny pod względem operacyjnym pilski węzeł kolejowy. Ostatni taki nalot miał miejsce 16 kwietnia 1945 roku.

----------------

Artykuł jest fragmentem pracy MARKA FIJAŁKOWSKIEGO, historyka z Muzeum Okręgowego w Pile, która opublikowana została w monografii „Zarys dziejów Piły w latach 1945-2000”.

----------------

Na zdjęciu: NIEPUBLIKOWANA DOTĄD FOTOGRAFIA JUNKERSA OSTRZELANEGO PRZEZ O. MATWIEJEWA (uzyskana dzięki staraniom Pilskiego Muzeum Wojskowego).

Na pilskim lotnisku w lutym 1945 roku wylądowało 71 samolotów Ju52, które dostarczyły 139 ton amunicji i sprzętu. W drodze powrotnej samoloty przetransportowały 1381 osób, w tym 1164 rannych. Starty niemieckie wyniosły 3 Junkersy, z których jeden pozostał na terenie Piły. Ten właśnie samolot ostrzelał Oleg Matwiejew.

Zdjęcie tego właśnie samolotu ukazało się w styczniu 2015 roku, na łamach miesięcznika miłośników motoryzacji „AUTOMOBILISTA”, jako ilustracja do artykułu „Prosto z ziemi obiecanej”. Artykuł przybliża sylwetkę Jerzego Różewskiego (prawdziwe nazwisko Rozenblat) jednego z pierwszych wykładowców działającej w Pile od 1948 roku Oficerskiej Szkoły Samochodowej.

Przed samolotem widoczny jest amerykański samochód marki DODGE WC 51 (Weapon Carrier) – ciężarówka do przewozu ładunków do 3⁄4 tony lub 8 żołnierzy. W czasie wojny popularna „doczka” była wykorzystywana jako ciągnik artyleryjski, po wojnie nadal była używana w Wojsku Polskim. Ciężarówki DODGE WC 51 były dostarczone przez Stany Zjednoczone w ramach dostaw „Lend-Lease” do ZSRR i innych krajów walczących z Niemcami. ZSRR otrzymał ponad 400.000 samochodów, wśród nich również „doczki”.

Na fotografii widoczna zamontowana na lewym błotniku okrągła tablica z napisem „NAUKA JAZDY”, na tak oznakowanych pojazdach szkolili się w Pile specjaliści służby samochodowej.


Źródło: www.naglos.com.pl
Data wydania: 14 lutego 2014

[Krzysztof Ju]

W lewym dolnym rogu stronicy fragment fotografii (lub filmu) maszerujących jeńców niemieckich przed ruinami hotelu "Pod Złotym Lwem". W opisie podano błędną datę upadku twierdzy Piły. Fragment wypatrzony na przykładowych skanach książki Ericha Murawskiego pt. "Der Kampf um Pommern. Die letzte Abwehrschlacht im Osten" wystawionej na aukcji eBay.de

W 2015 roku wydawnictwo doczekało się polskiego wydania pt. "Bój o Pomorze. Ostatnie walki obronne na wschodzie" pod szyldem wydawnictwa Napoleon V - www.napoleonv.pl



Na stronach 121-128 autor przedstawił walki o twierdzę Piłę z niemieckiego punktu widzenia. Na dalszych stronach 128-131 opisuje próbę przebicia się załogi twierdzy ku linii frontu i ocenia taktyczno-strategiczne znaczenie Festung Schneidemühl.

Dzięki uprzejmości wydawnictwa Napoleon V mamy przyjemność zaprezentować pierwsze pięć stron podrozdziału poświęconego walkom o Piłę na przełomie stycznia i lutego 1945 roku.

[Matrix]

Witam
Nie wiem czy już to się na forum pojawiło, ale pozwolę sobie odgrzać jak to się mówi starego kotleta i zamieścić znaleziony na stronie rosyjskiej opis z gazety "Prawda" wydanej 27 lutego 1945 r. Jest to krótka informacja dotycząca walk o Piłę i informacja dotycząca pułkownika Heinricha Remmlingera i nie tylko.

Как уже ранее сообщалось, наши войска при ликвидации окруженной группировки противника в городе Шнайдемюль взяли в плен более 5 тысяч вражеских солдат и офицеров. Кроме того, в лесах севернее Шнайдемюля советские части лнквиднровали две группировки немцев н взяли большое число пленных. В числе пленных комендант города Шнайдемюль полковник Генрих Ремлингер и его начальник штаба Карл фон Хазе, начальник инженерной службы шнайдемюльского гарнизона полковник Альфред Курхауп и другие немецкие офицеры.
Пленный полковник Генрих Ремлингер рассказал: «27 января я прибыл в город Дойч-Кроне в штаб Гиммлера, командующего группой немецких армий «Висла». Гиммлер об’явил мне, что я назначен коменцантом Шнайдемюля, и добавил: «Вам предоставляются неограниченные права и вы должны удержать крепость любой ценой».
Вскоре после этого русские окружили город. За несколько дней боев мы потеряли убитыми и ранеными свыше 4 тысяч солдат и офицеров. В городе царилн паника и хаос. Многие офицеры пришли к заключению, что гарнизон обречен на гибель, п высказывались за капитуляцию. Я по радио связался со штабом и доложил, что положение гарнизона критическое. В ответ была получена радиограмма за подписыо Гиммлера: «Ваше положение нам известно. Держитесь. К вам ндет помощь». Не дождавшись никакой помощи, я на свой риск и страх решил прорваться из Шнайдемюля на север. Однако мы натолкнулись на русских, понесліТ чрезвычайно тяжелые потери и были рассеяны. Меня и моего начальника штаба взяли в плен».
Пленный полковник Альфред Курхауп сообщил: «Шнайдемюльский котел» стал могилой для многих тысяч немецких солдат. Ни одному, даже мелкому подразделеншо не удалось пробитѣсѣ из окружения. Вырвавшиеся из города группы были настигнуты русскимн в лесах и по частям уничтожены. На лесных іі проселочных дорогах я видел тысячи трупов немецких солдат, брошенные танки, самоходные орудия н разбитые автомашины. В плену я встретил многих офицеров шнайдемюльского гарнизона, которые вместе с разрозненными группами солдат сложили оружие и капитулировали».

A tu link do ściągnięcia zeskanowanej gazety: https://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q= ... FqIVx7HCEX

[Matrix]

I jeszcze ten sam opis wydarzeń powielony w "Сталинская трибуна" z dnia 28 lutego 1945 r. zamieszczony pod linkiem:

http://fennougrica.kansalliskirjasto.fi ... sequence=1

[JarG]

Słowo przeciw słowu - prawda jest taka, że w Pile (Schneidemuhl) nie było wojsk niemieckich - umacniali się na pobliskim Wale Pomorskim !!!
"Zaprzyjaźniona" Armia Czerwona (AC) zrobiła sobie w Pile coś w rodzaju pikniku przed atakiem na Berlin!
A wszystko to działo się w myśl "Wot giermańskij gorad!" i ludzie którzy jeszcze żyją i to pamiętają (autochtoni głównie) o tym właśnie mówią. Ja sam znam to głównie z ich przekazów oraz gościa obsługującego muzeum w pobliżu Kuźnika (lata 80-te). Prawda jest taka, że AC zrobiła sobie imprezę przed atakiem na Berlin - wówczas rabunki, pijaństwo do upadłego, gwałty itp. były na porządku dziennym a miasto miało być zniszczone dla zabawy i większość zniszczeń wynikała z faktu wrzucania przez "zaprzyjaźnioną" AC butelek z benzyną do budynków w myśl "Wot giermańskij gorad!".
Niemcy przed umacnianiem się na Wale Pomorskim zdążyli zatopić tzw. podziemne miasto - jeśli ktoś o tym nie wie, to raczej mówi o innej Pile

[wojtaq]

Słowo przeciw słowu - prawda jest taka, że w Pile (Schneidemuhl) nie było wojsk niemieckich - umacniali się na pobliskim Wale Pomorskim !!! (...) zdążyli zatopić tzw. podziemne miasto - jeśli ktoś o tym nie wie, to raczej mówi o innej Pile

"Wot zagwozdka", jak powiedziałby starszyna Czernousow, który z niejednego pieca jadł chleb w kultowym serialu PRL o II wojnie. Na skutek podobnych sensacji odnoszę wrażenie, że coś przespałem lub conajmniej zostałem pominięty przy rozdziale ważnych informacji :mryellow:

[Matrix]

Zaczyna się robić ciekawie hmmm... bez komentarza.
Może dodam taki dokument, może to falsyfikat wg teorii...

[Krzysztof Ju]

Wg Lexikon der Wehrmacht w Pile były ciężkie czołgi Tiger II, a nawet wzięły udział w walkach z czerwonoarmistami. Tygrys Królewski, czyli Panzerkampfwagen VI B Tiger II to największy i najcięższy czołg II wojny światowej użyty w boju.


fot. Hamann. Bundesarchiv, Bild 146-1975-102-12A.

Wspomniany leksykon, opisując szlak bojowy 103 Ciężkiego Batalionu Pancernego SS (schwere SS-Panzer-Abteilung 103) wymienia, że trzy Tygrysy Królewskie, z drugiej kompanii pod dowództwem SS-Untersturmführera Haake, podczas transportu na front wschodni miały 27 lub 28 stycznia 1945 r. przystanek w Pile. Pod sporadycznym ostrzałem zmieniono gąsienice i kamuflaż na zimowy. Dwa czołgi z nasypu kolejowego odpierały ataki czerwonoarmistów, zaś trzeci z powodu usterek technicznych był wyłączony z akcji. Nocą czołgi translokują się w kierunku Odry.

Tekst oryginalny z leksykonu:

Der III. Zug, SS-Untersturmführer Haake, der 2.Kp. wird mit drei Panzern sowie dem Vierlingsflak-Zug in Schneidemühl entladen. Er führt zuerst Kettenwechsel und Weißtarnung durch. Die russische Artillerie beschießt bereits sporadisch den Ort. Anschließend gehen zwei Panzer an Bahndamm in Stellung, wehren noch mehrere russische Infanterieangriffe ab. Der dritte Panzer bleibt wegen technischen Schadens zurück. In der Nacht schlagen sich beide Panzer mit aufgesessener Infanterie nach Westen durch. Am nächsten (29. Januar 1945) bzw. übernächsten Tag (30. Januar 1945) werden Blumberg bzw. Friedeberg und Landshut, später Küstrin erreicht.

Jeszcze w temacie 1945 roku: wg tablicy na cmentarzu wojennym Armii Czerwonej w Wyrzysku spoczywają tam żołnierze polegli w styczniu 1945 r. w walkach o Wyrzysk i Piłę. Tablicę wypatrzyłem na fejsie Aragorna. Strona Cmentarze i groby wojenne w Wielkopolsce informuje, że:

W miejscowości Wyrzysk przy ulicy Podgórnej znajduje się cmentarz żołnierzy radzieckich. Spoczywa na nim 191 żołnierzy Armii Radzieckiej, w tym 129 znanych (stan na 20 czerwca 2012 r.), poległych w walkach w okolicy i zmarłych z ran na terenie szpitali, zlokalizowanych od stycznia do marca 1945 r. na terenie Wyrzyska.
Cmentarz został założony w 1945 r. Cztery lata później rozszerzono go, przenosząc na jego teren ciała ekshumowanych żołnierzy z terenu całej gminy. Ostatecznie cmentarz urządzono w 1950 r.
Cmentarz ma powierzchnię 940 m². Znajdują się na nim 44 mogiły: 32 zbiorowe, 12 indywidualnym. 36 z nich to mogiły imienne.

fot. Aragorn

[Krzysztof Ju]

W 2017 r. nakładem Ciekawostki Historyczne.PL wyszła ksiażka Dariusza Kalińskiego pt. Czerwona zaraza. Jak naprawdę wyglądało wyzwolenie Polski?. Autor zebrał zatrważające dane i przykłady anarchii, przemocy, przestępstw i zbrodni Armii Czerwonej dokonywanych wobec Polaków i Polek w latach 1944-1946.



Gdy przez ziemie polskie przechodził front, między nacierającymi oddziałami frontowymi a NKWD zabezpieczającymi tyły, szły jednostki kwatermistrzowskie i wojska drugiego rzutu. Głównie ci ostatni (a także jednostki wycofywane latem do ZSRR) na terenach zdobytych dokonywali grabieży rabując mienie i inwentarz ludności, masowo gwałcąc Polki i Niemki oraz nierzadko dotkliwie bijąc lub zabijając osoby, które próbowały im w tym przeszkodzić.

Natomiast specjalne przyfrontowe bataliony demontowały przemysł i gospodarkę oraz infrastrukturę, w tym też lokomotywy, wagony, tory rozbierając linie kolejowe, wyposażenie warsztatów kolejowych i inne elementy transportu kolejowego. Zarekwirowane mienie tysiącami wagonów wywozili do ZSRR. Autor opisał też działalność sowieckich obozów, falę terroru, mordów i masowych egzekucji dokonywanych na polskim podziemiu i opornych względem władzy komunistycznej. Przy tym wszystkim niewinnie brzmią deportacje Polaków na roboty przymusowe do ZSRR oraz częściowe niepłacenie rachunków za utrzymanie i energię dla sowieckich garnizonów.

Bezpośrednio o Pile autor wspomina w trzech miejscach.

W kontekście działalności komendantur wojennych pojawia się wzmianka (s. 36) w raporcie o sytuacji na Pomorzu Zachodnim w maju/czerwcu 1945 roku opracowanym przez Sekcję Zachodnią, komórkę Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu na Kraj podporządkowanej rządowi polskiemu na emigracji. Przypis o raporcie kieruje do tekstu Aleksandry Pietrowicz pt. Ziemia odzyskana nie-obiecana, "Biuletyn IPN", nr 9-10, 2005:
[quote="Aleksandra Pietrowicz, Ziemia odzyskana nie-obiecana, "Biuletyn IPN", nr 9-10, 2005, s. 121-122"]3. Stosunek Niemców do Polaków
(...) Generalnie można stwierdzić, że na Pomorzu Zachodnim faktyczną władzę sprawiają sowieccy komendanci wojenni, którzy rozstrzygają w ostatniej instancji. Urzędnicy polscy żalą się, że np. komendanci sowieccy z władzami polskimi uzgadniają pewne sprawy, następnie jednak po zażyciu alkoholu jednostronnie zmieniają uzgodnione uprzednio decyzje. Ostatnio w Złotowie, podczas pewnej uroczystości, komendant wojenny usiłował zastrzelić starostę [pilskiego Bronisława Thomasa] i wicewojewodę pomorskiego, [Zygmunta] Felczaka, którzy z trudem wyszli z opałów.

4. Organizacje polityczne
Formalnie istnieją na Pomorzu Zachodnim wszystkie cztery partie, ale działalności nie ujawniają poza tym, że w skład różnych komitetów i komisji powołuje się ich przedstawicieli (Komisje Osadnicze, Mieszkaniowe itp.). W każdym mieście, do którego kolejno zjeżdża urząd wojewódzki (Piła, Szczecin, Starogard [Stargard], Koszalin), mieszczą się reprezentacyjne gmachy i dużo mieszkań, zajętych przez PPR. Poza tym działalności ich się nie odczuwa. Przemówienia na jakichś zebraniach. W Pile PPR urządziło akademię 1-Majową. Na akademii jednak 3 Maja jako przedstawiciel partii przemawiał prezes PSL.[/quote]

W kontekście masowych gwałtów, na stronie 112 bez podania przypisu, autor odnotowuje:

W wielkopolskiej Pile 7 kwietnia 1946 roku krasnoarmiejec zgwałcił dwie uczennice szkoły podstawowej. Jedna z dziewczynek miała 9, a druga 10 lat.

Również bez podania źródła wymienia (s. 233) miejsca, gdzie NKWD zlokalizowało swoje obozy o różnym profilu, w tym też obóz w Pile.

[Krzysztof Ju]

Znalezione na koncie prywatnym Pawła Klityńskiego na Facebooku. Pierwsza informacja pochodzi ze wpisu z dnia 19 lutego, zaś druga z 3 listopada 2017 r.

Historia jest piękna i Namacalna!!Natrafiłem i jestem w posiadaniu szczątek myśliwca jak-9T nr-86 w którym stracił życie kpt:Oleg Matwiejew (...). Szczątki Jak-9T będzie można oglądać w Pilskim Okręgowym Muzeum.

Zdjęcia wykonano w 1980r.Tata Mama i siostra.W 1978 roku A dokładnie 22 czerwca "Ludowe Wojsko Polskie" wyciągnęło w Pile przy ul Wawelskiej z jednego ze stawków cegielnianych pojazd M2 Half Truck Car.Pojazd ten pod koniec lat 40-tych XX w został ofiarom tuszowania i likwidacji Sprzętu Amerykańskiego w "Ludowym Wojsku Polskim"Na terenie całej Polski.Była to operacja która trwała do końca lat 50 XX w i miała za zadanie pokazać Wyższość Sprzętu Radzieckiego nad Amerykańskim jakoby to tylko sprzęt radziecki przyczynił się do wygrania 2 wś. Zdjęcia pokazane przeze mnie mają zapobiec spekulacją czy rzeczywiście u nas w Pile na poligonie coś takiego było jak widać (Było) 1985 roku pocięty palnikiem przez mało mądrych żołnierzy z pilskiego garnizonu.

Warto wspomnieć, że pan Paweł wspólnie z panem Misiakiem prowadzi "Muzeum Lend-Lease Piła - Sprzęt Aliantów w Wojsku Polskim na Wschodzie". Muzeum prezentowało się podczas zeszłorocznego święta Wojska Polskiego.


fot. z galerii zdjęć na ww. profilu z 16 sierpnia 2017 r.

[Krzysztof Ju]

Na rosyjskim forum sgvavia.ru znajduje się wątek poświęcony cmentarzowi w Leszkowie i tam, na podstronie trzeciej, uwagę zwróciła mapka z rozmieszczeniem jednostek Armii Czerwonej w rejonie Piły.



Fragment mapy niestety nie jest opisany i zawiera tylko link do opisu czerwonoarmijnej 260 Dywizji Piechoty na stronie www.pamyat-naroda.ru



Poza informacjami o tym, kto dowodził dywizją, pod jakie jednostki podlegała i z jakich jednostek się składała, jest też przedstawiony szlak bojowy i dzienniki działań bojowych. Jeden z dzienników opisuje działania w rejonie Piły. O tym można też przeczytać w dziennikach bojowych innych jednostek, które walczyły o miasto lub w pobliżu (lista jednostek poniżej). Oprócz opisów zawarto w dziennikach także nazwiska dowódców, organizację i uzbrojenie wojsk oraz statystykę strat własnych i wroga. Większość dzienników została napisana na maszynie, ale zdarzają się napisane odręcznie. Poza tym na stronie dostępne są też liczne meldunki sztabów. Czy ktoś znający język rosyjski przetłumaczyłby fragmenty dzienników niżej wymienionych jednostek dotyczące działań na obszarze Piły? Analiza map i dzienników bojowych oraz meldunków pozwoliłaby rozwinąć i doprecyzować wiedzę o walkach w 1945 r.


Okładka i pierwsze strony dziennika bojowego 60 Dywizji Piechoty za okres luty 1945 r. Źródło: pamyat-naroda.ru


Odnotowane w dzienniku bombardowanie Piły w dniu 4 lutego '45 dokonane przez 44 Gwardyjski Pułk Lotnictwa Bombowego. Źródło: pamyat-naroda.ru

Aby wywołać mapy operacyjne z konkretnego okresu walk, będąc na stronie dowolnej jednostki, trzeba przy mapce znaleźć mały suwak i zjechać do pozycji zaczynających się od końca stycznia 1945 r. Po zaznaczeniu wyskoczy w prawym górnym rogu mapki rubryka pn. "Воинская часть" i klikamy w link pod "Историческая карта". Z kolei pod nią zazwyczaj wyświetli się "xx - документов частей" skąd przeniesiemy się do dokumentów powiązanych z daną lokalizacją, m.in. do meldunków sztabów. Zaznaczenie pod mapką opcji "Дополнительные координаты" da chyba więcej map. Przykładowe mapy:


Pierwsze oddziały krasnoarmiejców podchodzą pod Piłę na fragmencie mapy 47 Armii (stan na 24-26 stycznia '45). Linia rozdziela strefę działań pomiędzy 61 Armią (od Koszyc na południe) a 47 Armią (od Koszyc na północ). Obok fragment mapy z pozycjami jednostek 2 Gwardyjskiej Armii Pancernej (stan na dzień 26 stycznia '45).


Fragment mapy 47 Armii (stan na 26-31 stycznia '45).


Sforsowanie Gwdy w dniu 28 stycznia '45 na wysokości Kalina-Leszków przez jednostkę 12 Gwardyjskiej Dywizji Piechoty. Schemat z dziennika wojennego dywizji.


Uderzenia trzech pułków 311 Dywizji Piechoty na Piłę od zachodu wg stanu na dzień 1 lutego '45.


Koncentracja i rejony walk jednostek 60 Dywizji Piechoty od 3 lutego '45 wg mapy z dziennika bojowego dywizji za okres luty 1945 r.


Mapa grupy operacyjnej generała-majora Kuźmina (stan na 3-8 lutego '45).


Położenie jednostek 31 Dywizji Artylerii Przeciwlotniczej (stan na 8 lutego '45). Jedną z nich był 1376 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej i dwie mapki z dziennika bojowego pułku pokazują lokalizację na dzień 4 i 5-7 lutego'45.


Mapka wspomniana na początku okazała się być fragmentem mapy operacyjnej 47 Armii (stan na 10-12 lutego '45).


Spis jednostek Armii Czerwonej walczących w rejonie Piły w ramach operacji wiślańsko-odrzańskiej:

1 FRONT BIAŁORUSKI (1 Белорусский фронт)

• 61 Armia (61 армия)
  
  • 9 Gwardyjski Korpus Piechoty (9 гвардейский стрелковый корпус)
    • 12 Gwardyjska Dywizja Piechoty (12 гвардейская стрелковая дивизия)
      • 32 Gwardyjski Pułk Piechoty (32 гвардейский стрелковый полк)
      • 37 Gwardyjski Pułk Piechoty (37 гвардейский стрелковый полк)
        28 stycznia '45 pułki sforsowały rzekę na wysokości Kalina-Leszków i ominęły miasto od południa.
  • 89 Korpus Piechoty (89 стрелковый корпус)
    • 23 Dywizja Piechoty (23 стрелковая дивизия)
    • 311 Dywizja Piechoty (311 стрелковая дивизия)
      • 1067 Pułk Piechoty (1067 стрелковый полк)
      • 1069 Pułk Piechoty (1069 стрелковый полк)
      • 1071 Pułk Piechoty (1071 стрелковый полк)
    • 397 Dywizja Piechoty (397 стрелковая дивизия)
      • 448 Pułk Piechoty (448 стрелковый полк) [za Alcatel i dokumentem dywizji]
      • 447 Pułk Piechoty (447 стрелковый полк) [za Alcatel i dokumentem dywizji]
      • 446 Pułk Piechoty (446 стрелковый полк) [za Alcatel i dokumentem dywizji]
      • 1015 Pułk Artylerii (1015 артиллерийский полк) [za Alcatel i dokumentem dywizji]
      Od 31 stycznia do 2 lutego '45 dywizje szturmowały miasto od zachodu i wschodu.
  • 215 Zapasowy Pułk Piechoty 61 Armii (215 запасный стрелковый полк) [za Alcatel i wspomnieniami Шепетинский Яков Исаакович na iremember.ru]
  • Wojska artyleryjskie, pancerne i zmechanizowane wspierające 61 Armię [za Oswobożdienije gorodow]
    • 6 Dywizja Artylerii Przełamania (6 артиллерийская дивизия прорыва)
      • 2 Brygada Moździerzy (2 минометная бригада)
        • 135 Pułk Moździerzy (135 минометный полк) [za Alcatel]
      • 18 Brygada Artylerii Haubic (18 гаубичная артиллерийская бригада)
        • 511 Pułk Artylerii Haubic (511 гаубичный артиллерийский полк + sprawozdanie)
      • 21 Brygada Artylerii Lekkiej (21 легкая артиллерийская бригада)
        • 1314 Pułk Artylerii Lekkiej (1314 легкий артиллерийский полк) [za Alcatel i wspomnieniami Орлов Владилен Александрович na iremember.ru]
        • 1711 Pułk Artylerii Lekkiej (1711 легкий артиллерийский полк) [za sprawozdaniem ww. brygady]
      • 118 Brygada Artylerii Ciężkich Haubic (118 тяжелая гаубичная артиллерийская бригада)
    • 38 Gwardyjska Brygada Artylerii (38 гвардейская пушечная артиллерийская бригада)
    • 85 Samodzielny Pułk Czołgów (85 отдельный танковый полк)
    • 1811 Pułk Artylerii Samobieżnej (1811 самоходно-артиллерийский полк)

• 47 Armia (47 армия)
  
  • 77 Korpus Piechoty (77 стрелковый корпус)
    • 185 Dywizja Piechoty (185 стрелковая дивизия)
      • 257 Pułk Piechoty (257 стрелковый полк)
      • 280 Pułk Piechoty (280 стрелковый полк)
      • 1319 Pułk Piechoty (1319 стрелковый полк)
      • 695 Pułk Artylerii (695 артиллерийский полк) [za Alcatel]
        Od 3 lutego '45 ataki od wschodu, 13/14 lutego pobita przez ewakuujący się garnizon pilski.
    • 234 Dywizja Piechoty (234 стрелковая дивизия)
      • 29 i 31 stycznia '45 walki w rejonie Dobrzycy.
    • 328 Dywizja Piechoty (328 стрелковая дивизия)
      • 29 stycznia '45 zajęła Skórkę i Dobrzycę, po sforsowaniu Gwdy 31 stycznia zajęła Starą Łubiankę.
  • 125 Korpus Piechoty (125 стрелковый корпус)
    • 60 Dywizja Piechoty (60 стрелковая дивизия)
      • 1281 Pułk Piechoty (1281 стрелковый полк)
      • 1283 Pułk Piechoty (1283 стрелковый полк)
      • 1285 Pułk Piechoty (1285 стрелковый полк)
      • 969 Pułk Artylerii (969 артиллерийский полк)
        Od 3 lutego '45 koncentracja i od 7 lutego '45 ataki pułków od południa na węzeł kolejowy i od południowego-zachodu na Górne.
      • 177 Oddzielna Rota Plecakowych Miotaczy Ognia (177 oтдельная рота ранцевых огнемётов) [za Alcatel, publikacją Doświadczenia wyniesione z walk wojsk chemicznych... i dziennikiem jednostki]
        Operatorzy miotaczy ognia wspierający szturmy 1283 i 1285 Pułku Piechoty.
  • 129 Korpus Piechoty (129 стрелковый корпус)
    • 260 Dywizja Piechoty (260 стрелковая дивизия)
      • 1028 Pułk Piechoty (1028 стрелковый полк)
      • 1030 Pułk Piechoty (1030 стрелковый полк)
      • 783 Pułk Artylerii (783 артиллерийский полк)
        Od 3 lutego '45 koncentracja i od 7 lutego '45 ataki pułków od strony północnej na Koszyce i od strony północno-zachodniej na Jadwiżyn.
  • Wojska artyleryjskie, pancerne i zmechanizowane podporządkowane 47 Armii
    • 70 Pułk Czołgów Ciężkich Gwardii {d-ca ppłk I. Szergorodski} [za Miniewicz i Perzyk] lub 70 Samodzielny Gwardyjski Pułk Czołgów Ciężkich (70 отдельный гвардейский тяжелый танковый полк) [za Oswobożdienije gorodow i tankfront.ru]
    • 334 pułk ciężkich dział pancernych {ppłk F. Goraszczenko} [za Miniewicz i Perzyk] lub 334 pułk artylerii pancernej gwardii [za Balcerowiak] albo 334 Gwardyjski Pułk Ciężkiej Artylerii Samobieżnej (334 гвардейский тяжелый самоходно-артиллерийский полк) [za Wojna totalna 1941-1945 i tankfront.ru].
    • pułk artylerii samochodowej {ppłk S. Korostija} [za Miniewicz i Perzyk], prawdopodobnie 1892 Pułk Artylerii Samobieżnej (1892 самоходно-артиллерийский полк) (za Oswobożdienije gorodow i tankfront.ru)
    • dywizjon gwardyjskich moździerzy rakietowych M-31 {ppłk Jakub Muchaczew} [za Miniewicz i Perzyk], prawdopodobnie oddział 75 Gwardyjskiego Pułku Artylerii Rakietowej (75 гвардейский минометный полк) [za Wojna totalna 1941-1945 i artykułem o jednostkach katiusz na rosyjskiej Wikipedii poprzez nazwisko Мухачёв Яков Иванович], ewentualnie oddział 32 Brygady Moździerzy (32 минометная бригада) [za Oswobożdienije gorodow i dziennik bojowy 279 Pułku Moździerzy].
    • brygada ciężkich moździerzy 160 mm {płk N. Lichaczew} [za Miniewicz i Perzyk], prawdopodobnie oddział 32 Brygady Moździerzy (32 минометная бригада) [za Oswobożdienije gorodow i dziennik bojowy 279 Pułku Moździerzy]
    • brygada moździerzy {płk. J. Karialin} [za Miniewicz i Perzyk], prawdopodobnie 41 Gwardyjska Brygada Artylerii Rakietowej (41 гвардейская минометная бригада + dziennik brygady) [za Oswobożdienije gorodow, Wojna totalna 1941-1945 i bdsa.ru oraz ww. artykuł poprzez nazwisko Карелин Евгений Иванович]
    • część dywizji artylerii przełamania {gen. mjr D. Zarażewski} [za Miniewicz i Perzyk], prawdopodobnie 22 Dywizja Artylerii Przełamania (22 артиллерийская дивизия прорыва) [za Oswobożdienije gorodow, Nadysev i biogramem Зражевский Дмитрий Степанович na rosyjskiej Wikipedii]
      • 6 Brygada Moździerzy Ciężkich (6 тяжелая минометная бригада)
      • 32 Brygada Moździerzy (32 минометная бригада)
        • 279 Pułk Moździerzy (279 минометный полк)
      • 41 Gwardyjska Brygada Artylerii Rakietowej (41 гвардейская минометная бригада + dziennik brygady)
      • 59 Brygada Artylerii (59 пушечная артиллерийская бригада)
      • 63 Brygada Artylerii Haubic (63 гаубичная артиллерийская бригада)
        • 236 Pułk Artylerii Haubic (236 гаубичный артиллерийский полк)
        • 278 Pułk Artylerii Haubic (278 гаубичный артиллерийский полк)
      • 97 Brygada Artylerii Ciężkich Haubic (97 тяжелая гаубичная артиллерийская бригада)
    • 31 Dywizja Artylerii Przeciwlotniczej (31 зенитная артиллерийская дивизия) [za Wojna totalna 1941-1945]
      • 1376 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej (1376 зенитный артиллерийский полк)
      • 1380 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej (1380 зенитный артиллерийский полк)
      • 1386 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej (1386 зенитный артиллерийский полк)
    • 278 Gwardyjski Pułk Artylerii Przeciwpancernej (278 гвардейский истребительно-противотанковый артиллерийский полк) [za relacją o walkach dwóch baterii pułku]
    Od 4-6 lutego '45 pancerne i artyleryjskie siły wsparcia 47 Armii.
  • Wojska inżynieryjno-saperskie podporządkowane 47 Armii [za Alcatel i dziennikiem brygady oraz dziennikiem 47 Armii]
    • 1 Oddzielna Gwardyjska Moto-Inżynieryjna Brygada Rezerwy Komendy Głównej (1 гв. омотоибр РГК)
      • 4 Gwardyjski Zmotoryzowany Batalion Inżynieryjny (4-й гвардейский моторизованный инженерный батальон)
      • 5 Gwardyjski Zmotoryzowany Batalion Inżynieryjny (5-й гвардейский моторизованный инженерный батальон)
    • 13 Oddzielny Batalion Pontonowy (13-й отдельный понтонно-мостовой батальон)
  • 2 Gwardyjska Armia Pancerna (2-я гвардейская танковая армия)
    • 12 Gwardyjski Korpus Pancerny (12 гвардейский танковый корпус)
      • 48 Gwardyjska Brygada Pancerna (48 гвардейская танковая бригада)
      • 49 Gwardyjska Brygada Pancerna (49 гвардейская танковая бригада)
      • 66 Gwardyjska Brygada Pancerna (66 гвардейская танковая бригада)
        Działania 24-27 i 29 stycznia '45. Okrążenie miasta, ataki od wschodu, północnego-wschodu i kontratak od południa.
      • 34 Gwardyjska Brygada Zmotoryzowana (34-я гвардейская мотострелковая бригада)
        Okrążenie miasta i atak pod Kaliną 26 stycznia '45, działania na Staszycach i w rejonie dworca towarowego 30 stycznia '45.
      • 316 Gwardyjski Pułk Moździerzy (316-й гвардейский миномётный полк) [za Alcatel i dokumentami pułku]
        Na początku oblężenia, w dniach 26-27 stycznia '45, ostrzeliwały teren Schneidemühl z wyrzutni rakiet (słynnych Katiusz).
      • 387 Pułk Artylerii Samobieżnej (387-й гвардейский самоходно-артиллерийский полк) [za Alcatel i raportami pułku]
        Wspólnie z 66 Gwardyjską Brygadą Pancerną przeprawił się przez Gwdę w rejonie Dobrzycy i dysponując rzadkimi niszczycielami czołgów M10 okrążał Piłę od północno-zachodniej strony.
  • 16 Armia Lotnicza (16 воздушная армия)
    
    • 6 Korpus Lotnictwa Myśliwskiego (6 истребительный авиационный корпус])
      • 273 Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego (273 истребительная авиационная дивизия)
    • 9 Gwardyjska Dywizja Lotnictwa Bombowego (9 гвардейская бомбардировочная авиационная дивизия) [za Oswobożdienije gorodow i artykułem o dywizji na rosyjskiej Wikipedii]
      • 23 Gwardyjski Nocny Pułk Lotnictwa Bombowego (23 гвардейский ночной бомбардировочный авиационный полк)
      • 44 Gwardyjski Pułk Lotnictwa Bombowego (44 гвардейский бомбардировочный авиационный полк)
      • 45 Gwardyjski Nocny Pułk Lotnictwa Bombowego (45 гвардейский ночной бомбардировочный авиационный полк)
    • Obsługa i obrona przeciwlotnicza lotniska po jego zajęciu
      • 403 Batalion Obsługi Lotnisk (403 батальон аэродромного обслуживания)
      • 1150 Samodzielna Kompania Przeciwlotniczych Karabinów Maszynowych (1150 отдельная зенитно-пулеметная рота) [za raportem obrony powietrznej 16 Armii Lotniczej z 27 kwietnia '45]
      • 890 Samodzielna Kompania Przeciwlotniczych Karabinów Maszynowych (890 отдельная зенитно-пулеметная рота) [za ww. raportem]
    • 3 Korpus Lotnictwa Bombowego (3 бомбардировочный авиационный корпус)
      • 241 Dywizja Lotnictwa Bombowego (241 бомбардировочная авиационная дивизия)
        • 24 Pułk Lotnictwa Bombowego (24 бомбардировочный авиационный полк)
          W marcu '45 jednostka krótko stacjonowała w Pile.
      • 301 Dywizja Lotnictwa Bombowego (301 бомбардировочная авиационная дивизия)
    • 6 Korpus Lotnictwa Szturmowego (6 штурмовой авиационный корпус)
      • 197 Dywizja Lotnictwa Szturmowego (197 штурмовая авиационная дивизия) [za dziennikiem ww. korpusu za okres luty '45]
        • 618 Pułk Lotnictwa Szturmowego (618 штурмовой авиационный полк) [za allaces.ru]
      • 198 Dywizja Lotnictwa Szturmowego (198 штурмовая авиационная дивизия)
        • 567 Pułk Lotnictwa Szturmowego (567 штурмовой авиационный полк)
          Pod koniec lutego '45 jednostka ta, z jeszcze jednym pułkiem ww. dywizji, krótko stacjonowała w Pile.
    • 6 Korpus Lotnictwa Bombowego (6 бомбардировочный авиационный корпус)
      • 326 Dywizja Lotnictwa Bombowego (326 бомбардировочная авиационная дивизия)
        • 6 Pułk Lotnictwa Bombowego Dalekiego Zasięgu (6 дальне-бомбардировочный авиационный полк)
        • 445 Pułk Lotnictwa Bombowego (445 бомбардировочный авиационный полк)
        • 840 Pułk Lotnictwa Bombowego Dalekiego Zasięgu (840 дальне-бомбардировочный авиационный полк)
        Dywizja stacjonowała w Pile od kwietnia do końca czerwca '45 dokonując nalotów bombowych na Berlin (do 2 maja '45).
  • 1 Armia Wojska Polskiego
    • 4 Mieszana Dywizja Lotnicza
      • 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego "Warszawa"
      • 3 Pułk Lotnictwa Szturmowego
      Od 9 lutego '45 loty nad miastem i niszczenie siły żywej oraz sprzętu bojowego garnizonu.
  • Pozostałe lub niezidentyfikowane jednostki:
    • Jednostki sanitarne i szpitale w okolicach Piły
    • Wojna propagandowa m.in. mjr Griszyn, oficer polityczny, szef 7 wydziału politycznego sztabu 47 Armii [za Miniewicz i Perzyk]
    • Saperzy z czołgami-miotaczami ognia jako wsparcie m.in. 60 DP od 4-6 lutego '45 [za Miniewicz i Perzyk]
    • Jednostki stacjonujące w Pile od 14 lutego '45 do końca wojny
  Nazwy jednostek podlinkowane zawierają dzienniki bojowe lub meldunki z informacjami za styczeń i luty '45. Spis wymaga wielu uzupełnień, a szczególnie zidentyfikowania jednostek wsparcia 47 i 61 Armii podczas walk w Pile i okolicach (są wymienione m.in. w dzienniku bojowym 60 Dywizji Piechoty wklejonym na samym początku), więc zapraszam do uzupełniania i poprawiania informacji.
  
  Spis nie uwzględnia jednostek 3 Armii Uderzeniowej (3 ударная армия), które wspólnie z 1 Armią Wojska Polskiego likwidowały przebijający się garnizon "Twierdzy Piła" w dniach 14-17 lutego '45 pomiędzy Kuźnikiem a rejonem Jastrowia. Jest to temat na osobny wpis i tym zajmować się na razie nie będę. Osoby zainteresowane opracowaniem listy tych jednostek znajdą dane w poniższych źródłach.
  
  Listę opracowano na podstawie:
  
  1. Janusz Miniewicz, Bogusław Perzyk, Wał Pomorski, Warszawa 1997, s. 72-74, 92-94, 97, 101.
  2. Освобождение городов. Справочник по освобождению городов в период Великой Отечественной войны 1941–1945 (Osvobozhdenie gorodov. Spravochnik po osvobozhdenii︠u︡ gorodov v period Velikoĭ Otechestvennoĭ voĭny, 1941-1945 lub Oswobożdienije gorodow. Sprawocznik po oswobożdieniju gorodow w pieriod Wielikoj Otieczestwiennoj wojny 1941-1945) под общей редакцией С.П. Иванова, М. Л. Дударенко и др. (pod redakcją S.P. Ivanov, M.L. Dudarenko i inni), Moskwa 1985. Шнайдемюль pod koniec rozdziału Польша dostępnego na stronie militera.lib.ru i poza listą miast z konkretnym wykazem jednostek Armii Czerwonej, które zdobywały dane miasto, jest też chronologiczna lista zdobytych miast oraz pomocny wykaz skrótów jednostek. Wykaz części skrótów przetłumaczonych z rosyjskiego na język polski znajduje się na końcu świetnej książki Adama Pleskaczyńskiego pt. Armia Czerwona w walkach o Poznań w styczniu i lutym 1945 roku: analiza bezpowrotnych strat osobowych, Warszawa-Poznań 2016, s. 299-302 i jest dostępna w całości w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej. Pomocny może być też wykaz skrótów jednostek wojskowych na rosyjskiej Wikipedii.
  3. Ordre de Bataille RKKA na 1 stycznia 1945 r. [w:] Wojna totalna 1941-1945. Wehrmacht przeciw Armii Czerwonej. Suplement, oprac. suplementu Arkadiusz Wingert, Kraków 2010, s. 334-336. Prawdopodobnie to samo, ale w języku rosyjskim i bez rozwinięcia skrótów, dostępne jest na stronie bdsa.ru i co ciekawe, podano tam też skład Armii Czerwonej na dzień 1 lutego i 1 marca 1945 r. W suplemencie jest podany skład na dzień 1 stycznia i 1 kwietnia, bez lutego i marca 1945 r.
  4. Marek Fijałkowski, Walki o Piłę styczeń-luty 1945 r. [w:] Zarys dziejów Piły w latach 1945-2000, red. Marek Fijałkowski, Piła 2013, s. 12-21.
  5. Mateusz Kabatek, ks. Robert Kulczyński SDB, Lotnicza historia Ziemi Pilskiej 1910-1945, Sandomierz 2011, s. 144-156.
  6. Zenon Klemenczak, Walki o Piłę w roku 1945 [w:] Rocznik Nadnotecki, 1966, t. 1, s. 76-97.
  7. Marek Balcerowiak, Walki o Piłę [w:] Rocznik Nadnotecki, 1978, t. 9, z. 1, s. 5-12.
  8. Kazimierz Sobczak, Wyzwolenie północnych i zachodnich ziem polskich w roku 1945, Poznań 1985, s. 75, 76, 77-78.
  9. Bolesław Dolata, Wyzwolenie Polski 1944-1945, Warszawa 1971, s. 183-185.
  10. Edmund Kosiarz, Wyzwolenie Polski Północnej 1945, Gdynia 1967, s. 76-78.
  11. Георгий Семенович Надысев (Georgij Semënovič Nadysev lub Gieorgij Nadysiew), На службе штабной (Na służbie sztabnoj), Moskwa 1976. Rozdział Освобождение Белоруссии dostępny na stronie militera.lib.ru
  12. Александр Семенович Завьялов, Тихон Ефимович Калядин (Aleksandr Semenovič Zav'âlov, Tihon Efimovič Kalâdin lub A. Zawjałow, T. Kaladin), Восточно-померанская наступательная операция советских войск. Февраль-март 1945 г. (Vostočno-pomeranskaja nastupatel'naja operacija sovetskich vojsk. Fevral'-mart 1945 g. lub Wostoczno-pomierańska nastupatielnaja operacija sowietskich wojsk. Fiewral-mart 1945), Moskwa 1960. Rozdział trzeci, podrozdział Боевые действия войск правого крыла 1-го Белорусского фронта в период с 10 по 18 февраля 1945 г. dostępny na stronie militera.lib.ru
  13. pamyat-naroda.ru - na podstawie powierzchownej i wybiórczej analizy map i dzienników bojowych.
  14. tankfront.ru
  15. allaces.ru
  16. iremember.ru
  17. Дмитриев Д. М., Якубов В. Е., Боевой опыт химических войск и химической службы в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг. [Doświadczenia wyniesione z walk wojsk chemicznych i służb chemicznych w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945], Moskwa 1989, s. 97-102, dostępna na stronie militera.lib.ru.
  Aktualizacje spisu jednostek:
  • Alcatel odszukał, że o Piłę walczyły: 135 Pułk Moździerzy (w składzie 2 Brygady Moździerzy) oraz 695 Pułk Artylerii (w składzie 185 Dywizji Piechoty). Uzupełniono 8 lutego 2019 r.
  • Dodano nową jednostkę: 511 Pułk Artylerii Haubic (w składzie 18 Brygady Artylerii Haubic) oraz link do krótkiego opisu działań bojowych 1028 Pułku Piechoty i 783 Pułku Artylerii (oba w składzie 260 Dywizji Piechoty) z pamyat-naroda.ru
  • Alcatel we wspomnieniach na iremember.ru wyszukał 1314 i 1711 Pułk Artylerii Lekkiej (w składzie 21 Brygady Artylerii Lekkiej) i 215 Zapasowy Pułk Piechoty 61 Armii. Uzupełniono 11 lutego 2019 r.
  • Dodano 22 kwietnia 2019 r. nowe jednostki znalezione w dziennikach bojowych przez Alcatel: 4 i 5 Gwardyjski Zmotoryzowany Batalion Inżynieryjny w składzie Pierwszej Oddzielnej Gwardyjskiej Moto-Inżynieryjnej Brygady Rezerwy Komendy Głównej oraz 13 Oddzielny Batalion Pontonowy.
  • 22 czerwca 2019 r. dodano odkrytą przez Alcatel nową jednostkę: 177 Oddzielna Rota Plecakowych Miotaczy Ognia podlegająca 60 Dywizji Piechoty.
  • Alcatel wyszukał trzy pułki piechoty (448, 447 i 446 Pułk Piechoty) wspierane przez 1015 Pułk Artylerii i wchodzące w skład 397 Dywizji Piechoty. Ponadto przetłumaczył relację z walk dwóch baterii 278 Gwardyjskiego Pułku Artylerii Przeciwpancernej. Pułki piechoty i dwa pułki artylerii dodano do spisu jednostek 10 września 2019 r.
  • Dodano 7 kwietnia 2020 r. nową jednostkę znalezioną przez Alcatel: 316 Gwardyjski Pułk Moździerzy. Wchodził w skład 2 Gwardyjskiej Armii Pancernej i podlegał 12 Gwardyjskiemu Korpusowi Pancernemu ostrzeliwując z katiusz miasto w dniach 26-27 stycznia '45.
  • Dodano 30 maja 2020 r. nową jednostkę odkrytą przez Alcatel: 387 Pułk Artylerii Samobieżnej, który dysponował rzadkimi niszczycielami czołgów M10 i okrążał Piłę od północnego-zachodu wspólnie z 66 Gwardyjską Brygadą Pancerną w ramach 12 Gwardyjskiego Korpusu Pancernego.

[Alcatel]

Kawał świetnej roboty! Dziękuję za podzielenie się wiedzą i źródłami, szczególnie ta rosyjskojęzyczna strona z dokumentacją - istna kopalnia wiedzy.

Po pobieżnym przejrzeniu znalazłem tam bardzo szczegółowe dokumenty pewnej jednostki 47 Armii której nie uwzględniłeś w spisie, mianowicie: 695 Pułk Artylerii 185 Dywizji Piechoty [695 артиллерийский полк 185 стрелковой дивизии (695 ап)]. Wśród tych dokumentów jest m.in. mapa z naniesionymi pozycjami z 4.02 i 13.02, mapa ostrzału z dnia 12.02 i plan ofensywy artyleryjskiej operacji likwidacji okrążonej grupy wroga z 6.02. Na planie znajdują się w legendzie pod szkicem jeszcze dwie inne jednostki, których niestety nie udało mi się rozszyfrować.



Oprócz tego natrafiłem jeszcze na krótki raport z działań bojowych 135 Pułku Moździerzy 2 Brygady Moździerzy [135 минометный полк (135 минп) 2 минометная бригада (2 минбр) Резерва Главного Командования (РГК)] z rejonu Schneidemühl. W tym raporcie jest również wzmianka o 1070 Pułku Piechoty (1070 сп) - wymaga to dokładniejszego zweryfikowania. Kluczowy fragment poniżej:



Co pozwolę sobie amatorsko przetłumaczyć jako: "1 lutego o godzinie 11 po 10-minutowym ogniu 135 Pułku Moździerzy, część 1070 Pułku Piechoty, przełamując opór przeciwnika do 12.00 tego dnia zdobyła stację Hasenberg (Dolaszewo), a do 13.00 zajęli cały Hasenberg (Dolaszewo) i odcięli drogę z Wittenberg (Szydłowo) do Schneidemühl (Piła) gdzie się umocnili."

Nawiązując do:

brygada moździerzy {płk. J. Karialin} [za Miniewicz i Perzyk], prawdopodobnie 41 Gwardyjska Brygada Artylerii Rakietowej (41 гвардейская минометная бригада + dziennik brygady) [za Oswobożdienije gorodow, Wojna totalna 1941-1945 i bdsa.ru oraz ww. artykuł poprzez nazwisko Карелин Евгений Иванович]

Odszukałem również "Krótki opis działań 41 Gwardyjskiej Brygady Moździerzy w celu likwidacji okrążonego wroga w mieście Schneidemühl". Dokument ten jest podpisany przez Naczelnika Sztabu 41 Brygady Moździerzy Gwardii - majora Франджуло i przez Dowódcę - pułkownika Вахромеев. Jednak data (23.05.45) sugeruje, że został sporządzony już po wojnie także możliwe, że przyjęte nazwisko Карелин jest prawidłowe. Z ciekawostek to treść mówi także o docenieniu działań brygady przez towarzysza Stalina i nagrodzeniu Orderem Aleksandra Newskiego.



Ponadto na tej samej stronie (pamyat-naroda) oprócz dokumentów dotyczących pojedynczych oddziałów jest mnóstwo dokumentów sporządzonych już po walkach z wnioskami i doświadczeniami wyniesionymi z walki o Schneidemühl. Wszystkie są zatytułowane - Некоторые выводы из опыта проведенных боев за г. Шнайдемюль. Można też trafić na takie perełki jak ta kartka datowana na 14.02.45 zatytułowana "Шнайдемюль полностью очищен" (Schneidemühl całkowicie oczyszczone). Niestety moja słaba znajomość j. rosyjskiego bardzo komplikuje dokładną analizę dokumentów.



Szczerze liczę na rozwój tematu, bo jest niezwykle ciekawy a mnogość danych w dokumentach przytłacza.

[Krzysztof Ju]

Dziękuję za uzupełnienie i dopisałem brakujące jednostki do listy :) Poza tym dodałem nową jednostkę: 511 Pułk Artylerii Haubic (w składzie 18 Brygady Artylerii Haubic) oraz link do krótkiego opisu działań bojowych 1028 Pułku Piechoty i 783 Pułku Artylerii (oba w składzie 260 Dywizji Piechoty) z pamyat-naroda.ru

Mnogość danych rzeczywiście przytłacza, ale rozpracowując po kawałku dokumenty każdej jednostki za styczeń-luty 1945 r. da się ogarnąć temat i przedstawić historię walk o Piłę z punktu widzenia wojsk radzieckich.

Po pobieżnym przejrzeniu znalazłem tam bardzo szczegółowe dokumenty pewnej jednostki 47 Armii której nie uwzględniłeś w spisie, mianowicie: 695 Pułk Artylerii 185 Dywizji Piechoty [695 артиллерийский полк 185 стрелковой дивизии (695 ап)]. Wśród tych dokumentów jest m.in. mapa z naniesionymi pozycjami z 4.02 i 13.02, mapa ostrzału z dnia 12.02 i plan ofensywy artyleryjskiej operacji likwidacji okrążonej grupy wroga z 6.02. Na planie znajdują się w legendzie pod szkicem jeszcze dwie inne jednostki, których niestety nie udało mi się rozszyfrować.

Link do dokumentu zawierającego plan: https://pamyat-naroda.ru/documents/view/?id=455624268 i czy mógłbyś wrzucić linki do reszty? Pozostałe jednostki wymienione w planie to prawdopodobnie oddział 97 Brygady Artylerii Ciężkich Haubic i 279 Pułk Moździerzy.

Przy okazji natknąłem się na schemat pozycji bojowych 260 i 60 Dywizji Piechoty w dniach 9-12, 13 i 14 lutego '45 naniesionych na plan miasta:


Схематический план гор. Шнайдемюль. Описывает период с 09.02.1945 по 14.02.1945 г. Схемы. даты создания документа: с 14.02.1945 по 14.02.1945 г. Архив: ЦАМО, Фонд: 402, Опись: 9575, Дело: 871. Авторы документа: 47 А. Źródło: pamyat-naroda.ru

Schemat działań jednostek 12 Gwardyjskiego Korpusu Pancernego w dniach 24-29 grudnia '45:


Действие 12 гв. тк в районе Шнайдемюль. Схемы. № документа: 9, Архив: ЦАМО, Фонд: 307, Опись: 4148, Дело: 348, Лист начала документа в деле: 9. Авторы документа: 12 гв. тк. Źródło: pamyat-naroda.ru

Położenie sztabu i oddziałów (baterie? plutony?) 511 Pułku Artylerii Haubic na dzień 31 stycznia '45:


Отчет о боевых действиях 511 гап 18 габр прорыва РГК участия в операциях по ликвидации окруженной группировки противника города Шнайдемюль. Описывает период с 30.01.1945 по 02.02.1945 г. Отчеты о боевых действиях. даты создания документа: с 02.02.1945 по 02.02.1945 г. Архив: ЦАМО, Фонд: 9800, Опись: 0000001, Дело: 0026, Лист начала документа в деле: 1. Авторы документа: 18 габр прорыва РГК, гв. генерал-майор артиллерии Пылин, подполковник Кузнецов. Źródło: pamyat-naroda.ru

Oprócz tego natrafiłem jeszcze na krótki raport z działań bojowych 135 Pułku Moździerzy 2 Brygady Moździerzy [135 минометный полк (135 минп) 2 минометная бригада (2 минбр) Резерва Главного Командования (РГК)] z rejonu Schneidemühl. W tym raporcie jest również wzmianka o 1070 Pułku Piechoty (1070 сп) - wymaga to dokładniejszego zweryfikowania. Kluczowy fragment poniżej:



Co pozwolę sobie amatorsko przetłumaczyć jako: "1 lutego o godzinie 11 po 10-minutowym ogniu 135 Pułku Moździerzy, część 1070 Pułku Piechoty, przełamując opór przeciwnika do 12.00 tego dnia zdobyła stację Hasenberg (Dolaszewo), a do 13.00 zajęli cały Hasenberg (Dolaszewo) i odcięli drogę z Wittenberg (Szydłowo) do Schneidemühl (Piła) gdzie się umocnili."

Raczej pomylono 1070 Pułk Piechoty z 1071, który był w składzie 311 Dywizji Piechoty. Na schemacie w poście wyżej, podpisanym jako "Uderzenia trzech pułków 311 Dywizji Piechoty na Piłę od zachodu wg stanu na dzień 1 lutego '45", widać, że w pierwszy dzień lutego w rejonie Dolaszewa operował 1071 Pułk Piechoty. Sam 1070 Pułk Piechoty był w składzie 313 Dywizji Piechoty, a ta w 19 Armii. Na mapie operacji (wschodnio)pomorskiej 19 Armia podlegała pod 2 Front Białoruski (Piła nie leżała w strefie tego frontu) i działała na linii Bydgoszcz-Koszalin zakręcając potem na Słupsk i Gdynię. W dodatku w dziennikach dywizji brak wzmianki o Pile.

Co do nazwisk przy jednostkach, to wyjątkowo podałem je, gdyż w tekście Fijałkowskiego i w książce "Wał Pomorski" Miniewicza i Perzyka przy jednostkach wsparcia 47 Armii podano tylko niedokładne nazwy i obok nazwiska dowódców. W dodatku są małe różnice np. jako dowóca brygady moździerzy u Fijałkowskiego podany jest płk. J. Karianin, zaś u Miniewicza i Perzyka jest płk. J. Karialin. Prawdopodobnie chodzi o полковник Карелин Евгений Иванович, co wg normy PN-ISO 9:2000. Transliteracja znaków cyrylickich na znaki łacińskie powinno się transliterować na płk. Karelin E. I. Moim zdaniem najlepiej podawać oryginalny zapis nazwiska/jednostki/tytułu dokumentu a potem transliterację, bo ułatwia i przyśpiesza to odszukanie informacji. No i wg artykułu na rosyjskiej Wikipedii i dokumentów na pamyat-naroda.ru płk. Karelin zginął 5 marca '45, stąd raport 41 Gwardyjskiej Brygady Moździerzy podpisał w maju '45 już nowy dowódca.

Ponadto na tej samej stronie (pamyat-naroda) oprócz dokumentów dotyczących pojedynczych oddziałów jest mnóstwo dokumentów sporządzonych już po walkach z wnioskami i doświadczeniami wyniesionymi z walki o Schneidemühl. Wszystkie są zatytułowane - Некоторые выводы из опыта проведенных боев за г. Шнайдемюль.

To chyba jest jeden dokument, ale w kilku wariantach lub kopiach napisanych maszynopisem lub nawet wydanych drukiem. Prześledzenie obiegu tego dokumentu i ustalenie adresatów pomogłoby odpowiedzieć na pytanie dlaczego wytworzono go w tak wielu egzemplarzach.

[Alcatel]

Oczywiście, linki do pozostałych dokumentów dotyczących 695 Pułku Artylerii 185 Dywizji Piechoty:

Wśród tych dokumentów jest m.in. mapa z naniesionymi pozycjami z 4.02 i 13.02, mapa ostrzału z dnia 12.02

Схема боевого порядка 695 ап (4.02):

https://pamyat-naroda.ru/documents/view/?id=455624267

Схема боевого порядка 695 ап (13.02):

https://pamyat-naroda.ru/documents/view/?id=455624272

Схема огней артиллерии 185 сд (12.02):

https://pamyat-naroda.ru/documents/view/?id=455624273

Oprócz tego natrafiłem na ciekawy dokument opisujący m.in. sforsowanie Gwdy w rejonie Kaliny przez 34 Gwardyjską Brygadę Zmotoryzowaną [34-я гвардейская мотострелковая бригада (34 гв. мсбр)], który na swoje potrzeby przetłumaczyłem. Tłumaczenie jest kompletnie amatorskie i może zawierać błędy, ale i tak postanowiłem się nim podzielić:


Отчеты о боевых действиях. даты создания документа: с 31.01.1945 по 31.01.1945 г.
Архив: ЦАМО, Фонд: 3384, Опись: 0000001, Дело: 0024, Лист начала документа в деле: 1
Авторы документа: 34 гв. мсбр, гв. полковник Охман, гв. полковник Скребцов
Źródło: pamyat-naroda.ru

[...] O 3.00 27.01.45r. brygada dotarła w rejon Śmiłowa [...]
W rejonie Śmiłowa brygada otrzymała zadanie ataku w kierunku Küddowtal (Motylewo), sforsowania rzeki Küddow (Gwda), założenia przyczółka, niszczenia sił przeciwnika - jego stanowisk ogniowych na wschodniej krawędzi lasu na południe od Schneidemühl, zajęcia pozycji na północnym skraju z 48. Gwardyjską Brygadą Pancerną i uderzeniem z południa i południowego zachodu zająć Schneidemühl.
O 15 brygada przystąpiła do walki i niszczenia stanowisk lekkiej broni automatycznej wroga zdobywając las na południowy wschód od Schneidemühl i Küddowtal (Motylewa).
O 20.00 27.01.45r. pod osłoną karabinów maszynowych i ostrzału moździerzowego bataliony przystąpiły do forsowania rzeki Küddow (Gwdy).
W rejonie przeprawy rzeka ma szerokość około 80m i ze względu na wartki nurt nie zamarzła. Most okazał się być wysadzony.
Rejon przeprawy jest pod silnym ostrzałem moździerzowym, karabinowym i broni maszynowej z wschodniego skraju lasu na południe od Schneidemühl.
Siły i pododdziały brygady używając improwizowanych/dostępnych narzędzi (deski, kłody, ogrodzenia, drzwi) o 21.00 przeprawiły się przez rzekę Küddow i wpadły w okopy wroga na wschodnim skraju lasu na południe od Schneidemühl. Saperzy brygady natychmiastowo przystąpili do budowy mostu niezbędnego dla przeprawy artylerii i czołgów.
Przeciwnik nie chcąc dopuścić do przekroczenia rzeki przez nasze siły przypuścił 27.01.45r. cztery silne kontrataki siłami do pułku piechoty przy wsparciu artylerii i 8 czołgów [...] Brygada do 16.00 27.01.45 (błąd, chodziło pewnie o 28.01) w pełni przeprawiła się przez rzekę.

Do tego w powyższym dokumencie jest również schemat przedstawiający szlak tej brygady w okolicach Schneidemühl:



Trochę zbaczając z tematu: jako entuzjasta wszelkiej broni pancernej przekopałem trochę dokumentacji w celu odnalezienia dokładnych danych na temat sił pancernych jakimi dysponowała strona niemiecka w rejonach Schneidemühl w '45, ale bez rezultatu. Za nic w świecie nie mogę trafić na opis jakie dokładnie modele "panzerów" i dział szturmowych brały udział w walkach (nie mówiąc o zdjęciach czy numerach). Natrafiłem jedynie na wymienienie z nazwy dział samobieżnych - Wespe i Hummel. Czy jest znana jakaś publikacja która porusza taką tematykę? Biorąc pod uwagę skrupulatność Niemców pewnie gdzieś takie informację się pojawiają - tylko gdzie?

[Krzysztof Ju]

Dzięki za linki i tłumaczenie dokumentu. Nic nie szkodzi, że amatorskie, bo lepsze jakiekolwiek niż żadne i chętnie poczytam kolejne tłumaczenia :) O sforsowaniu rzeki jest też opis i schemat w dzienniku bojowym 12 Gwardyjskiej Dywizji Piechoty.

Co do niemieckiej broni pancernej w rejonie Piły: warto zajrzeć do książki "Wał Pomorski" Miniewicza i Perzyka. Dla samej Piły, na stronie 92, wspominają, że w twierdzy znalazło się 26 wozów bojowych, w tym działa samobieżne i czeskie czołgi 38T. Danych niestety nie opatrzono przypisem z namiarem na źródło.

Obecność czołgów 38T potwierdza fragment Ordre de Bataille Grupy Armii "Wisła" z 8 lutego 1945 r. umieszczony w książce "Lotnicza historia Ziemi Pilskiej 1910-1945", strona 137. Fragment pochodzi z raportów przechowywanych w Narodowym Archiwum Stanów Zjednoczonych (NARA). Część niemieckich dokumentów z NARA jest udostępniona w Internecie przez pasjonatów historii militarnej i możesz spróbować pokopać. Dokumenty niemieckie Grupy Armii "Wisła" przejęte przez Rosjan znajdziesz na stronie germandocsinrussia.org.

Hummele posiadał prawdopodobnie 5 Szkolny Pułk Artylerii z Bornego Sulinowa, który walczył między Wałczem a Piłą (vide "Wał Pomorski" Miniewicz i Perzyk, strona 73 + zdjęcie zatopionego w rzece Dobrzycy wozu obserwacyjnego) i potem (wg relacji płk von Bonina w książce "Do końca w Pile" dr Josepha Stukowskiego, strona 169 w wydaniu z 2013 r.) znalazł się w składzie obrony twierdzy. Być może chodzi o Artillerie-Lehr-Regiment 5 (za lexikon-der-wehrmacht.de).

Kilka postów wyżej była wzmianka o krótkiej wizycie Tygrysów.

I niewykluczone, że w dokumentach jednostek likwidujących przebijający się garnizon Piły w dniach 13/14-17 lutego '45 znajdą się konkretne informacje o pojazdach pancernych podane jako zdobycze wojenne lub zniszczony sprzęt wroga. Rosyjskie dokumenty można poszukać na pamyat-naroda.ru, ale nie mam pojęcia gdzie szukać polskich dokumentów z 1 Armii Wojska Polskiego.