W przypisach jako źródło informacji Sawicki podaje zmikrofilmowane dokumenty Grupy Armii "Wisła". Wówczas w zbiorach Wojskowego Instytutu Historycznego w Warszawie a teraz mikrofilmy są prawdopodobnie w Wojskowym Biurze Historycznym.
W poście wyżej wspominałem, że nie wiem, gdzie szukać dokumentację z walk 1 Armii Wojska Polska (1 AWP). Aragorn podpowiedział, że w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie (CAW), gdzie mają kilkaset teczek o 1 AWP i wtedy trzeba znać (lub ustalić w trakcie przeglądania teczek), jakie jednostki walczyły z przebijającą się załogą pilskiej twierdzy.
Z ciekawości szukając dalej, natknąłem się na tekst pt. Analiza „Protokołów badania jeńców” w niewoli żołnierzy „ludowego” Wojska Polskiego podczas walk na ziemiach polskich pomiędzy sierpniem 1944 a kwietniem 1945 r. autorstwa Pawła Jaroniec opublikowany w "Studia z Dziejów Wojskowości", t. VI, 2017 i udostępniony w bazie CEJSH. Są tam dwie rzeczy: informacje o źródłach danych o 1 AWP i wzmianki o żołnierzu niemieckim z Twierdzy Piła.
Pomysł napisania artykułu powstał w trakcie kwerendy w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie. Znajdują się tam „Inwentarze Akt Ludowego Wojska Polskiego” z lat 1943–1945, które obejmują 706 zespołów, łącznie liczących około 669 m.b. akt. Twórcami tej dokumentacji były polskie formacje wojskowe utworzone na terenie ZSRS w latach 1943–1945. Są one ujęte w tzw. III dziale. Inwentarze zespołów należących do działu III zostały wydrukowane w 6 tomach i 2 suplementach*.
* Pierwsze 3 tomy wydawane odpowiednio: t. I – 1961, t. II – 1961, t. III – 1969, zawierają opisy działań bojowych jednostek. Pozostałe tomy: IV – 1970, V – 1969, VI – 1969, opisują instytucje i jednostki takie, jak: kwatermistrzostwo, służby sprawiedliwości, kulturalno-oświatowe, sanitariaty, pralnie polowe czy piekarnie, wchodzące w skład „ludowego” WP.
Wśród dokumentów z omawianego okresu zachowały się rozproszone po różnych jednostkach, „Protokoły badania jeńców” z oddziałów niemieckich, którzy dostali się do niewoli żołnierzy „ludowego” WP. (...) Były gromadzone wraz z przemieszczaniem się frontu w latach 1944–1945. Stanowią cenne źródło do poznania sytuacji wojskowej, ale też i społeczno-politycznej na froncie wschodnim w omawianym okresie. (...)
Kolejnym ważnym elementem jest opis zawartości „Protokołów...”. Składają się na nie relacje – choć nie występujące we wszystkich dokumentach – opisujące miejsce i sposób wzięcia do niewoli. Żołnierze wroga stawali się jeńcami w różny sposób. Erich Niepling (ur. 1922 r.) został dostał sie do niewoli w następujących okolicznościach: [...] batalion wspomniany brał udział w obronie Piły. Dnia 13.02.45 wyszedł z kompanią z Piły i zgodnie z rozkazem chciał się gdziekolwiek przebić do swoich. Widząc, że nie uda się mu przedrzeć z całą kompanią zdecydował się rozbić ją na pojedyncze drużyny i tak się przedzierać. [...] podczas obstrzału stracił swoją grupę i dalej wolał sam się przebijać. [...] Jeniec przyznaje, że do niewoli nie miał zamiaru się zdać, spał w lesie i nagle przebudził się gdy już koło niego stał żołnierz*.
(...)
Inni natomiast wierzyli do końca zarówno propagandzie, jak i swoim dowódcom, że wygrają Niemcy oraz ideologia nazistowska. (...) Podobnie myślał jeniec Erich Niepling (ur. 1922 r.), wzięty do niewoli w lutym 1945 r.: Zdaniem jeńca /mocnego zwolennika reżimu hitlerowskiego/ żołnierze są wygłodzeni i źle uposażeni, ale nastrój jest dobry. Sam jeniec wierzy w zwycięstwo. Wierzy, że Niemcy mają jeszcze broń, której dotychczas nie stosowali i że stanie się cud przed Berlinem*.
* CAW, D1DP, sygn. III-7-147, k.158. Meldunki zwiadowcze, bojowe oraz protokoły przesłuchań jeńców.
